કપાસના મુખ્ય રોગો અને તેનું સંચાલન

આપણા દેશમાં કપાસના પાકમાં 25 થી વધુ રોગોનો ભય છે. કપાસના પાકને વિવિધ રોગોના પ્રકોપને કારણે ઘણું નુકસાન થાય છે. કેટલીકવાર છોડ યુવાન અવસ્થામાં સુકાઈ જવા લાગે છે. કપાસના પાકમાં થતા રોગોથી બચવા માટે વિવિધ રોગો અને તેનાથી બચવાના ઉપાયો વિશે જાણવું જરૂરી છે. જો તમે પણ કપાસની ખેતી કરતા હોવ તો અહીંથી રોગો અને તેના વ્યવસ્થાપન વિશે માહિતી મેળવો.

• છોડનું મૃત્યુ : ઘણી વખત જમીનમાં રહેલી ફૂગના ઉપદ્રવને કારણે છોડનો યોગ્ય વિકાસ થતો નથી. જેમ જેમ રોગ વધે છે તેમ તેમ છોડ સુકાઈ જવા લાગે છે જે ઉપજ પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે. આને અવગણવા માટે, રોગ મુક્ત તંદુરસ્ત બીજ પસંદ કરો. વાવણી પહેલા બીજને ફૂગનાશક , થીરમ, કાર્બેન્ડાઝીમ વગેરે વડે માવજત કરો. વાવણી પહેલા ખેતરમાં એકવાર ઊંડે ખેડાણ કરવું જોઈએ.

• રુટ રોટ રોગ: આ રોગ જમીનમાં રહેલ રાઈઝોક્ટોનિયા સોલાની અને રાઈઝોક્ટોનિયા બેટાટીકોલા નામની ફૂગથી થાય છે. આ રોગથી પ્રભાવિત છોડ સુકાઈ જવા લાગે છે. જેમ જેમ રોગ વધે છે તેમ તેમ છોડના મૂળ અંદરથી ભૂરા અને કાળા થઈ જાય છે. વાતાવરણમાં ભેજને કારણે આ રોગ વધુ વધે છે. આ રોગથી બચવા માટે બીજને 2 ગ્રામ કાર્બેન્ડાઝીમ પ્રતિ કિલોગ્રામ સાથે માવજત કરો. ખેતરની જમીનને એકર દીઠ 10 કિલો ઝીંક સલ્ફેટથી માવજત કરો. વાવણી પહેલા ખેતરમાં ગાયનું છાણ મિક્સ કરો. તેનાથી રોગ થવાની શક્યતાઓ ઘટી જાય છે.

• ઉકળા રોગ: આ રોગ કપાસના પાકને ખૂબ જ નુકસાન કરે છે. આ રોગને લીધે, છોડ યુવાન અવસ્થામાં જ સુકાઈ જવા લાગે છે. છોડ ટકી રહે તો પણ ઉગતા નથી અને ફૂલો પણ નાના નીકળે છે. છોડને આ રોગથી બચાવવા માટે 1500 ગ્રામ યુરિયા 100 લિટર પાણીમાં ભેળવીને છોડના મૂળમાં નાખો. છોડ દીઠ 1.5 થી 2 લિટર દ્રાવણ ઉમેરો. જો જરૂરી હોય તો આ પ્રક્રિયાને 15 દિવસના અંતરાલ પર પુનરાવર્તિત કરી શકાય છે .

• અલ્ટરનેરિયા લીફ સ્પોટ રોગ: આ રોગમાં પાંદડા પર આછા ભૂરા રંગના કેન્દ્રિત ફોલ્લીઓ બને છે અને અંતે પાંદડા સુકાઈ જાય છે અને પડી જાય છે. આ રોગ ત્યારે જ દેખાય છે જ્યારે વાતાવરણમાં ભેજનું પ્રમાણ વધુ હોય અને તે ઉગ્ર રીતે ફેલાય છે, તેના નિવારણ માટે પ્રતિ લિટર પાણીમાં 2.5 ગ્રામ એન્ટ્રાકલ અથવા મેન્કોઝેબ અથવા કોપર ઓક્સીક્લોરાઇડનું દ્રાવણ બનાવી તેને પાક પર 2 થી 3 વાર લગાવો. 10 દિવસ. અંતરાલ પર છંટકાવ.