मुग : पांढरी माशी, फुलकिडे आणि शेंगा पोखरणाऱ्या अळीचे व्यवस्थापन (Moong: Management of Whitefly, Thrips and Pod borer)

नमस्कार शेतकरी बंधूंनो,

भारतातील कडधान्य पिकांमध्ये मुगाचे विशेष स्थान आहे. मूग हे एक वार्षिक पीक आहे जे उष्ण आणि समशीतोष्ण हवामानात चांगले वाढते. हे पीक पावसाळ्यात आणि रब्बी हंगामात घेतले जाऊ शकते. मूग हे 70 ते 80 दिवसात येणारे पिक असल्यामुळे थोड्याशा पावसाचा देखील लाभ या पिकाला होतो. दुबार तसेच मिश्र पीक पद्धतीसाठी मुगाचे पिक अतिशय महत्वाचे आहे. मुगाची लागवड केल्याने जमिनीची खत शक्ती वाढते. मुगाची लागवड योग्य पद्धतीने केल्यास त्यातून चांगला नफा मिळू शकतो. मूग पिकावर वेगवेगळ्या चक्रात अनेक प्रकारचे कीटक येण्याची शक्यता असते. या कीटकांची लक्षणे योग्य वेळी ओळखून त्यावर नियंत्रण ठेवल्यास पिकाचे होणारे नुकसान टाळता येते. चला तर मग आता जाणून घेऊया मुग पिकात येणाऱ्या महत्वाच्या अशा पांढरी माशी, फुलकिडे आणि शेंगा पोखरणाऱ्या अळी विषयी व त्यांच्या व्यवस्थापनाविषयी.

मुग : पांढरी माशी, फुलकिडे आणि शेंगा पोखरणाऱ्या अळीचे व्यवस्थापन | Moong: Management of Whitefly, Thrips and Pod borer

पांढरी माशी (White Fly):

पांढऱ्या माशीची ओळख:

• पांढरी माशी या किडीचा आकार 0.5 मिमी पेक्षा कमी असतो.
• रंग भुरकट पांढरा व डोळ्याचा रंग लाल असतो.
• या किडींच्या पंखावर पांढरी भुकटी असते.
• कोश व किडींचा आकार फुगीर, गोलाकार असतो.
• पिल्ले व प्रौढांच्या शरीरावर केस असतात.

पांढऱ्या माशीची लक्षणे (Symptoms):

• पांढरी माशी या कीटकाची पिल्ले व प्रौढ माशी पानातील रस शोषतात. त्यामुळे पानांचा रंग पिवळसर होतो.
• या किडीच्या जास्त उद्रेकामुळे फुलगळ होते व फल धारणा होत नाही आणि पांढऱ्या माशीचे नियंत्रण (whitefly control in chilli) करणे खूप जास्त आवश्यक बनते.
• झाडाची पाने लहान आकार घेऊन चुरडली जातात. उत्पादनात घट येते.
• या माशीमुळे विषाणूजन्य रोगाचा प्रसार होतो.

पांढऱ्या माशीवर उपाय (Remedy):

• प्रति एकर शेतात 4 ते 6 पिवळे चिकट सापळे वापरा.
• एसिटामिप्रिड 20 % एस पी (टाटा-मानिक) 100 ग्रॅम किंवा
• एसीफेट 75% डब्ल्यूपी (टाटा-असताफ) 400 ग्रॅम 200 ली पाण्यात मिसळून एकरी फवारणी करावी.
• याशिवाय इमिडाक्लोरपीड 70% डब्ल्यू जी (देहात-कॉन्ट्रोपेस्ट) 15 ग्रॅम किंवा
• थायोमिथोक्सम 25% डब्ल्यूजी (देहात-असेर) 80 ग्रॅम 200 मिली पाण्यात मिसळून एकरी फवारणी करावी.
• पांढऱ्या माशीच्या नियंत्रणासाठी ऍसिटामिप्रिड 20% एसपी (टाटा-माणिक) 100 ग्रॅम किंवा
• डायफेंथियुरॉन 50% डब्ल्यू पी (सिजेंटा-पेगासस) 200 ग्रॅमची एकरी फवारणी करावी.

फुलकिडे (Thrips):

फुलकिड्यांची ओळख:

• फुलकिडे आकाराने अतिशय लहान म्हणजेच 1 मीली. पेक्षा कमी लांबीचे असतात त्यांचा रंग हा फिकट पिवळा असतो.

फुलकिड्यांची लक्षणे (Symptoms):

• मिरचीवर फुलकिडे (Thrips) या कीटकांचा प्रादुर्भाव शेंड्यावर किंवा पानाच्या खालच्या बाजूला आढळून येतो.
• हे कीटक पानावर ओरखडे पाडतात व त्यामधून निघणारा रस शोषून घेतात. त्यामुळे पाने वाकडी होतात व पानांच्या कडा ह्या वरच्या बाजूला वळतात आणि बारीक होतात.
• हे कीटक खोडातील देखील रस शोषून घेतात. त्यामुळे खोड कमजोर बनते व पानांची गळ होते.
• या किडीचा उपद्रव पीक लहान असतानाच सुरू होतो. ते मोठे होईपर्यंत राहतो.
• झाडाची वाढ खुंटते. झाडाला मिरच्या कमी लागतात.

फुलकिड्यांवर उपाय (Remedy):

• या कीडीच्या नियंत्रणासाठी निळे चिकट सापळे लावावी.
• थायोमिथोक्सम 25% डब्ल्यूजी (देहात-असेर) 100 ग्रॅम 200 लिटर पाण्यात मिसळून एकरी फवारणी करावी किंवा
• या कीडीच्या नियंत्रणासाठी फिप्रोनिल 5% एससी (धानुका-फॅक्स) 400 मिली किंवा
• ऐसफेट 50% + इमिडा 1.8% एसपी (यूपीएल-लान्सर गोल्ड) 300 ग्रॅम किंवा
• फिप्रोनिल 40% + इमिडाक्लोप्रिड 40% डब्ल्यूजी (घरडा-पोलीस) 100 ग्रॅम किंवा
• फ्लॉनिकॅमिड 50% डब्ल्यूजी (यूपीएल-उलाला) 60 मिली एकरी वापर करावा.
• या कीटकनाशकांचा स्प्रे फुलोरा अवस्थेत घेऊ नये.

शेंगा पोखरणारी अळी (Pod borer):

शेंगा पोखरणारी अळी ओळख:

• शेंगा पोखरणाऱ्या अळीचा रंग हिरवट पिवळसर असून, अंगावर तुरळक समांतर रेषा असतात.
• एक मादी कोवळी पाने, कळ्या, फुले तसेच शेंगावर सरासरी 800 अंडी घालते.
• एक अळी सुमारे 30 ते 40 शेंगांचे नुकसान करून आपली अवस्था पूर्ण करते.
• या अळीचा जीवनक्रम 4 ते 5 आठवड्यात पूर्ण होतो.

शेंगा पोखरणाऱ्या अळीची लक्षणे (Symptoms):

• फुलांवर, कळ्यांवर खाल्ल्याची चिन्हे दिसतात.
• कोवळे फुटवे तसेच काटक्या मरगळतात.
• शेंगांवर आत शिरल्याची आणि बाहेर पडल्याची छिद्रे विष्ठेने बंद केलेली दिसतात.
• फळातील गर नष्ट होऊन विष्ठेने फळ भरते.
• अळ्या गुलाबी रंगाच्या असुन डोके तपकिरी असते.

शेंगा पोखरणाऱ्या अळीवर उपाय (Remedy):

• प्रति किलो बियाण्यावर 9 मिली इमिडाक्लोप्रिड 17.8% एस एल (बायर-कॉन्फिडोर) ने बीजप्रक्रिया करावी.
• कीटकाचा प्रभाव दिसून आल्यास इमॅमेक्टिन बेंझोएट 5% एसजी (देहात-Illigo) किंवा थाईमेथोक्सम 12.6 + लॅम्बडा सायहॅलोथ्रिन 9.5% झेडसी (देहात-Entokill) किंवा फ्लुबेन्डियामाइड 39.35% एससी (बायर-फेम) 600 मिलीची 200 लिटर पाण्यातून प्रति एकर फवारणी करावी.

फवारणी करताना घ्यावयाची काळजी:

• फवारणीसाठी गढूळ पाणी वापरू नये. स्वच्छ पाणीच वापरावे.
• फवारणी द्रावण प्लास्टिक बकेटमध्ये करावे.
• शक्य झाल्यास फवारणीच्या वेळेस आपण स्वतः शेतात हजर राहावे.
• फवारणीच्या दिवशी ढगाळ वातावरण असल्यास शक्यतोवर फवारणी करू नये व केल्यास बेस्ट स्टीकरचा वापर अवश्य करावा. तरीही ताबडतोब पाऊस पडल्यास फवारणीचा फायदा होत नाही.
• औषध तयार करताना प्रथम थोड्या पाण्यात घेऊन नंतर जास्त पाण्यात मिसळावे व व्यवस्थित ढवळून घ्यावे.
• फवारणी शक्यतोवर सकाळी व दुपारी 4 नंतर करावी. जास्त उन्हामध्ये कृषी रसायनांचे विघटन होते व पाहिजे तसे परिणाम दिसत नाहीत.
• तणनाशकांचा पंप फवारणीसाठी शक्यतोवर वापरू नाही.
• एकाच औषधाचा किंवा एकाच गटातील औषधांचा सतत वापर करू नये. त्यामुळे किडींमध्ये प्रतिकारशक्ती वाढते.
• कीटकनाशके, बुरशीनाशके, संजीवके, एकत्र फवारताना त्यांची सुसंगतता पडताळून पाहावी. द्रावण घट्ट झाल्यास, फाटल्यास किंवा न विरघळल्यास फवारू नये.
• फवारणीसाठी तयार करून ठेवलेल्या द्रावणाचा ताबडतोब वापर करावा, ते जास्त काळ ठेवू नये.
• फवारणी सर्व झाडावर खालीवर पानांच्या मागे-पुढे एकसमान होईल याची काळजी घ्यावी.

तुम्ही तुमच्या मुग पिकातील पांढरी माशी, फुलकिडे आणि शेंगा पोखरणाऱ्या अळीचे व्यवस्थापन कसे करता? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “कृषी ज्ञान” चॅनेलला फॉलो करा. तसेच ही माहिती अधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी पोस्ट लाईक आणि शेयर करायला विसरु नका.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. मूग पिकावर येणारे मुख्य रोग कोणते?

मूग पिकावर पिवळा मोझॅक व्हायरस, भुरी रोग व अँथ्रॅकनोज हे प्रमुख रोग आढळून येतात.

2. फुलकिडे कसे ओळखावे?

फुलकिडे आकाराने अतिशय लहान म्हणजेच 1 मीली. पेक्षा कमी लांबीचे असतात व फुलकिड्यांचा रंग हा फिकट पिवळा असतो.

3. मुगाचे पीक किती दिवसात येते?

मुगाचे पीक हे 70 ते 80 दिवसात येते.