पोस्ट विवरण
सुने
पशु पालन
पशु ज्ञान
DeHaat Channel
3 Oct
Follow

शेळीपालनातून वाढवा तुमचे उत्पन्न (Increase your income from goat farming)

नमस्कार पशुपालकांनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!

शेळी पालन हा शेतीपूरक व्यवसाय आहे. भारतात शेळीला 'गरीब माणसाची गाय' असे संबोधले जाते आणि कोरडवाहू शेती व्यवस्थेतील शेळी हा एक महत्त्वाचा घटक आहे.  शेतकरी मित्रांनो, हा व्यवसाय कमी पैशात व कमी जागेत अगदी सहज करू शकतो. काही अहवालांनुसार असे समजते की, देशामध्ये 12 कोटींहून अधिक शेळ्यांचे पालन केले जाते. जर खूप कमी शेती असेल आणि कमी पैशात शेतीपूरक व्यवसाय सुरु करायचा असेल तर शेतकरी मित्रांनो शेळीपालन व्यवसायाकडे वळणे फायदेशीर ठरू शकते. म्हणूनच आजच्या लेखात आपण जाणून घेणार आहोत शेळी पालनातून मिळणाऱ्या फायद्यांविषयीची व उत्पन्नाविषयीची माहिती.

शेळीपालन:

  • शेळ्या प्रामुख्याने दूध आणि मांसासाठी पाळल्या जातात.
  • शेळी हा एक बहु-कार्यक्षम प्राणी आहे जो भारतातील भूमिहीन, लहान आणि अल्पभूधारक शेतकऱ्यांच्या अर्थव्यवस्थेत आणि पोषणात महत्त्वपूर्ण योगदान देतो.
  • कमी सुपीक जमिनीत जेथे इतर कोणतेही पीक घेता येत नाही अशा उपलब्ध झाडे आणि झुडपांवर प्रतिकूल वातावरणात शेळ्या सहजपणे वाढू शकतात.
  • जागतिक स्तरावर, गाईच्या दुधापेक्षा जास्त लोक शेळीचे दूध पितात आणि इतर गोष्टींबरोबरच जास्त लोक गोमांसापेक्षा बकरीचे मांस खातात.
  • इतिहासकारांच्या म्हणण्यानुसार, शेळ्या हे पहिले पाळीव प्राणी होते.
  • शेळ्यांचा वापर अनेक वर्षांपासून जगभरात दूध, मांस, केस आणि कातडे यासाठी केला जात आहे.

शेळी पालनाचे महत्व व फायदे:

  • हा व्यवसाय अल्प गुंतवणुकीनेही केला जाऊ शकतो.
  • काही जातीच्या शेळ्या या 14 महिन्या मध्ये दोनदा वितात यामुळे अधिक उत्पन्न मिळते.
  • शेळ्यांमध्ये दोन पिलांना जन्म देणाची क्षमता अधिक असल्याने त्या अधिक उत्पन्नासाठी फायदेशीर ठरतात.
  • शेळी हा प्राणी काटक असतो. त्याची क्षमता विपरीत हवामानाशी जुळवुन घ्यायची असते.
  • यांना खाण्यास निकृष्ट प्रतिचाही चारा चालतो. त्याचे रुपांतर त्या दूध व मांसात करतात.
  • त्यांचे वेत लवकर येतात म्हणून उत्पादन लवकर वाढते.
  • लहान चणीच्या असल्याने त्यांना निवाऱ्यास कमी जागा लागते.
  • त्यांच्या विष्ठेचे उत्तम खत होते.
  • बकऱ्याच्या मांसाला मागणी जास्त आहे.
  • यांच्या शिंगांपासून व खुरापासून पदार्थ बनतात.
  • यांचे मांस चविष्ट असते.

शेळी पालनपद्धतीचे दोन प्रकार आहेत. जाणून घेऊया त्यांच्याविषयी:

बंदिस्त शेळीपालन

या मध्ये शेळ्यांना गोठ्यात आणि शेड मधेच बंदिस्त ठेवून जागेवरच चारा आणि पाणी दिले जाते.

अर्धबंदिस्त शेळीपालन

या मध्ये शेळ्यांना रोज काही वेळ चरण्यासाठी मोकळे सोडले जाते आणि नंतर गोठ्यात पुन्हा आणले जाते.

राज्यातील जाती :

  • महाराष्ट्रात प्रामुख्याने उस्मानाबादी, संगमनेरी, बोएर, कोकण कन्याळ शेळ्या आढळतात. उस्मानाबादी, संगमनेरी शेळ्या लातूर, बीड, परभणी, औरंगाबाद, अहमदनगर, सोलापूर भागात आढळतात.
  • संगमनेरी शेळीचा उगम अहमदनगर जिल्ह्य़ातील संगमनेर येथील आहे. ती दूध व मांसासाठी प्रसिद्ध आहे.
  • उस्मानाबादी शेळीचा उगम उस्मानाबाद येथील असून ती मांसासाठी प्रसिद्ध आहे. तिच्यामध्ये जुळी करडे देण्याचे प्रमाण 50 टक्केपर्यंत आहे.
  • कोकणातील उष्ण, दमट हवामान व जास्त पावसाच्या प्रदेशात तग धरण्याची क्षमता असलेली कोकण कन्याळ शेळी विकसित करण्यात आलेली आहे. तिच्या अंगावर काळा रंग व त्यावर पांढरे पट्टे असतात. ही शेळी अतिपावसातही तग धरू शकते. तिच्यामध्ये रोग व अन्य कारणांमुळे मृत्यूचे प्रमाण कमी आहे.
  • योग्य जातींची निवड करून व योग्य पद्धतीने शेळी पालन केल्यास शेळी पालनातून अधिक फायदा मिळविता येऊ शकतो.

योग्य ठिकाण निवडा:

  • भारतातील जवळपास सर्व प्रदेश शेळीपालनासाठी अनुकूल आहेत.
  • शेळीपालनासाठी घराजवळील जागा निवडणे श्रेयस्कर आहे.
  • तुम्ही जमिनीचा एक तुकडा देखील निवडू शकता ज्यामध्ये यशस्वी शेळीपालन उपक्रमासाठी सर्व आवश्यक सुविधा असतील.

योग्य गृहनिर्माण:

  • भारतात, व्यावसायिक शेळीपालनासाठी जागा आवश्यक आहेत. तथापि, देशातील अनेक शेळीपालक शेळ्यांची माफक प्रमाणात पैदास करतात आणि त्यांना गायी, म्हैस आणि मेंढ्या यांसारख्या इतर प्राण्यांसोबत ठेवतात. शेळीपालनाच्या या पद्धतीमुळे शक्य तितके उत्पन्न मिळत नाही.
  • त्यामुळे, व्यावसायिक शेळी फार्म स्थापन करण्यासाठी, उत्पादकांनी एक विशेष शेळी निवास पायाभूत सुविधा तयार करणे आवश्यक आहे.

योग्य आहार:

  • शेळ्यांना संतुलित आणि निरोगी आहार दिल्यास त्यांची वाढ होऊ शकते आणि जास्त उत्पादन मिळू शकते. त्यांच्या अन्नामध्ये सर्व प्रकारचे महत्त्वाचे घटक उपलब्ध आहेत याची खात्री करा.
  • यशस्वी शेळीपालनामध्ये सर्व जीवनसत्त्वे, खनिजे, प्रथिने आणि इतर घटकांचा योग्य प्रमाणात समावेश केला पाहिजे.

काळजी आणि व्यवस्थापन:

  • तुमच्या पाळीव प्राण्यांची, विशेषतः शेळ्यांची उत्तम काळजी घ्या.
  • नियमितपणे त्यांच्या सर्व कार्यांवर लक्ष द्या.
  • सर्व आवश्यक लसीकरण आणि औषधे तुमच्या शेतात ठेवा.
  • हे तुम्हाला तुमचे व्यावसायिक शेळीपालन उत्पादन वाढविण्यात मदत करेल.
  • त्यांना नेहमी ताजे, पौष्टिक अन्न द्या ज्यामध्ये हिरव्या घटकांचे प्रमाण जास्त असेल.

आपण वर वर्णन केलेल्या गोष्टींचे योग्य प्रकारे पालन केल्यास, शेळीपालनातून योग्य उत्पन्न कमवू शकाल.

या पोस्टमध्ये नमूद केलेल्या गोष्टी तुम्हाला नक्कीच उपयोगी ठरतील. या गोष्टींचे पालन करून तुम्ही शेळीपालनातून तुमचे उत्पन्न वाढवू शकाल. याविषयीची माहिती इतर पशुपालकांसह देखील शेयर करा. या पोस्टमध्ये नमूद केलेल्या गोष्टी तुम्हाला नक्कीच उपयोगी ठरतील. जर तुम्हाला ही माहिती आवडली असेल तर, अशा अजून माहितीसाठी "पशु ज्ञान" चॅनेलला फॉलो करा. तसेच ही पोस्ट लाईक आणि शेअर करायला विसरू नका.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. शेळीपालन पद्धतीचे दोन प्रकार कोणते?

शेळीपालन पद्धतीचे बंदिस्त शेळीपालन आणि अर्धबंदिस्त शेळीपालन हे दोन प्रकार आहेत.

2. बंदिस्त शेळीपालन म्हणजे काय?

बंदिस्त शेळीपालना मध्ये शेळ्यांना गोठ्यात आणि शेड मधेच बंदिस्त ठेवून जागेवरच चारा आणि पाणी दिले जाते.

3. अर्धबंदिस्त शेळीपालन म्हणजे काय?

अर्धबंदिस्त शेळीपालना मध्ये शेळ्यांना रोज काही वेळ चरण्यासाठी मोकळे सोडले जाते आणि नंतर गोठ्यात पुन्हा आणले जाते.

52 Likes
Like
Comment
Share
फसल चिकित्सक से मुफ़्त सलाह पाएँ

फसल चिकित्सक से मुफ़्त सलाह पाएँ