पोस्ट विवरण
कुक्कुटपालनात लेयर पोल्ट्री फार्मिंग टेक्निक (Layer Poultry Farming)
नमस्कार पशुपालकांनो,
कुक्कुटपालन हा भारतातील अतिशय फायदेशीर व्यवसाय आहे. जगभरातील कृषी उद्योगाचे कुक्कुटपालन हे महत्त्वपूर्ण क्षेत्र आहे आणि कार्यक्षमतेने व्यवस्थापित केल्यास फायदेशीर व्यवसाय देखील होऊ शकतो. जागतिक स्तरावर, भारत अंडी उत्पादनात जगात तिसरा आणि चिकन मांस उत्पादनात पाचव्या क्रमांकावर आहे. जरी उत्पादन प्रामुख्याने व्यावसायिक मार्गाने साध्य केले जात असले तरी, ग्रामीण पोल्ट्री क्षेत्राचा भारतीय पोल्ट्री उद्योगात मोठा वाटा आहे. कुक्कुटपालन व्यवसाय कोणीही सुरू करू शकतो. आजच्या या भागात आपण लेयर पोल्ट्री फार्मिंग टेक्निकविषयी जाणून घेणार आहोत.
लेयर पोल्ट्री फार्मिंग (Layer Poultry Farming) म्हणजे काय?
- लेयर पोल्ट्री फार्मिंग म्हणजे व्यावसायिक अंडी उत्पादनाच्या उद्देशाने अंडी देणारे प्राणी वाढवणे.
- लेयर पोल्ट्री फार्मिंग मध्ये कोंबड्या 18-19 आठवड्यांच्या वयात व्यावसायिकरित्या अंडी घालू लागतात.
- 72-78 आठवडे वय होईपर्यंत ते सतत अंडी घालणे सुरू ठेवतात.
- हे अंडी देण्याच्या कालावधीत सुमारे 2.25 किलोग्रॅम अन्न खाऊन, सुमारे एक किलोग्राम अंडी तयार करू शकतात.
- उत्पादनाचा कमी खर्च आणि अंड्याला असणारी जास्त मागणी यामुळे लेयर पोल्ट्री फार्मिंग भारतात खूप लोकप्रिय होत आहे.
- आजच्या युगात अंड्याची मागणी एवढी वाढली आहे की ती मागणी पूर्ण करणे कठीण झाले आहे कारण अंड्यांमध्ये आपल्याला प्रथिने, कॅल्शियम आणि ओमेगा-3 भरपूर प्रमाणात मिळतात.
पोल्ट्री फार्म व्यवसायाचे 2 प्रकार आहेत:
- लेयर पोल्ट्री फार्म - हे अंड्यांसाठी केले जाते.
- बॉयलर पोल्ट्री फार्म - हे मांस उत्पादनासाठी केले जाते.
लेयर पोल्ट्री फार्मसाठी विशेष आवश्यकता:
एग (अंड) लेयर फार्मिंगसाठी काय आवश्यक आहे ते पाहूया-
- एग लेयर फार्मिंगसाठी शेड आणि नेस्टिंग क्षेत्र:
लेयर फार्मिंगसाठी जागा निवडताना काही गोष्टी लक्षात ठेवा.
उदाहरणार्थ, ग्रामीण भागात कुक्कुटपालन करा कारण ग्रामीण भागात जमीन आणि मजूर तुलनेने स्वस्त आहेत. आवाजमुक्त आणि शांत जागा निवडा. ठिकाण प्रदूषणमुक्त ठेवण्याचा प्रयत्न करा. तसेच जमीन निवडताना ताज्या आणि स्वच्छ पाण्याचा पुरेशा प्रमाणात स्त्रोत असल्याची खात्री करा. एवढेच नाही तर त्या ठिकाणाहून शहराकडे जाणाऱ्या वाहतूक व्यवस्थेकडेही लक्ष द्या आणि तुम्ही निवडलेल्या जागेच्या जवळपास बाजार असेल तर चांगले होईल. यामुळे तुमचा वाहतूक खर्च मोठ्या प्रमाणात वाचेल.
- विविध प्रकारचे नेस्ट बॉक्स:
इंडिविजुअल नेस्ट - प्रत्येक 4-5 कोंबड्यांसाठी एक बॉक्स.
सामुदायिक नेस्ट - हा एकच बॉक्स असतो ज्यामध्ये 40-50 कोंबड्या राहतात.
ट्रॅप नेस्ट - या प्रकारच्या बॉक्सचा वापर संशोधनासाठी केला जातो कारण त्यात एका वेळी एक कोंबडी ठेवली जाते.
- पोल्ट्री लेयर फार्मिंगसाठी फ्लोर स्पेस:
जरी ही एग (अंड) लेयर संगोपन पद्धत असली तरी कोंबड्यांना पुरेशी जागा उपलब्ध करून द्यावी, डीप लिटर प्रणालीमध्ये प्रति कोंबडी सुमारे 2 चौरस फूट जागा उपलब्ध करून द्यावी. पिंजरा प्रणालीमध्ये 18 इंच x 12 इंच जागा प्रदान केली पाहिजे, जी 3 ते 5 कोंबडी ठेवण्यासाठी पुरेशी आहे.
- दिवसाचा प्रकाश:
लेयर कोंबड्यांना अंडी घालण्याच्या अवस्थेत असताना दिवसाचा सुमारे 14 तास प्रकाश हवा असतो. हवामानातील बदलामुळे काही वेळा दिवसाचा प्रकाश मिळत नाही, अशा स्थितीत 2-4 तास कृत्रिम प्रकाश द्यावा लागतो. त्यासाठी, शेतकरी प्रति 100 कोंबड्यांसाठी एक 60-वॅट लाइट बसवतात आणि स्वयंचलितपणे चालू आणि बंद करण्यासाठी सेट करतात.
- आहार:
आहारातील मुख्य घटक:
कोंबड्यांना देण्यात येणारा संतुलित आहार मुख्यतः मका आणि तेलविरहित सोयाबीन पेंड यापासून तयार करतात.
तरीही ऊर्जा, प्रथिने, चरबी/वसा, खनिजे, जीवनसत्त्व असे घटक असलेले विविध स्रोत याकरिता उपयोगात आणले जाऊ शकतात.
- ऊर्जा स्रोत:
भरडधान्य, जसे की मका, ज्वारी, बाजरी, गहू, तांदूळ, जव इत्यादी. अनेक ऊर्जा स्रोत असले तरीही पचनास सोपे आणि कुठलेही अपायकारक घटकांपासून मुक्त असल्याने मका पोल्ट्री व्यवसायात ऊर्जा स्रोत म्हणून सर्वांत अधिक पसंत केला जातो.
- अंड्यांचं संग्रहण:
डीप लिटर प्रणालीमध्ये दिवसातून एकदा आणि पिंजरा प्रणालीमध्ये दिवसातून दोनदा गोळा करावीत. अंडी गोळा करणे सोपे करण्यासाठी शेतकरी एग (अंडी) रोल आउट स्थापित करतात.
लेयर कोंबडी खाद्यात कॅल्शिअमचे महत्त्व :
- खाद्यातील कॅल्शिअम, जीवनसत्त्व ‘ड’ची कमतरता तसेच फुफ्फुसांचे आजारामुळे कवचाची गुणवत्ता कमी होते.
- खाद्यातील कॅल्शिअम व फॉस्फरस गुणोत्तराच्या असंतुलनामुळे अंडी कवच कमकुवत होते.
- अंडी देणाऱ्या कोंबड्यांना कॅल्शिअमची गरज जास्त असते कारण अंड्याचे कवच शरीरात तयार करण्यासाठी दररोज प्रति कोंबडी 4 ते 5 ग्रॅम कॅल्शिअम लागते.
- खाद्यातून मिळणाऱ्या कॅल्शिअमने ही गरज बरेचदा पूर्ण होऊ शकत नाही.
- संपूर्ण दिवसाचा विचार केल्यास दुपारच्या वेळी कोंबडीला कॅल्शिअमची गरज अधिक असते कारण याच कालावधीमध्ये अंडे कवच गर्भाशयात तयार होते.
- लेयर कोंबडी खाद्यात कॅल्शिअमची पूर्तता होण्याकरिता चुनखडी, शिंपले पूड, प्रवाळ भुकटी आणि क्षार मिश्रणाचा वापर करावा.
- उन्हाळ्याच्या दिवसांत खाद्यात खाण्याचा सोडा वापरावा. खाद्यावर शिंपले पूड किंवा मार्बल तुकडे पसरावेत. त्यामुळे अंडी कवच टणक व घट्ट बनते. अंड्यांचा दर्जा टिकून राहण्यास मदत होते.
लेयर कोंबड्यांच्या जाती:
लोहमन, BV -300 (सफेद), BV -380 (भूरा), हाइलाइन ब्राउन, बोवनस व्हाइट, हाइलाइन W-36.
लेयर पोल्ट्री फार्मिंग टेक्निकमध्ये ठेवायच्या प्रमुख नोंदी:
- दर आठवड्याचे सरासरी वजन. खाद्य पुरवठ्याची नोंद
- लसीकरण आणि औषधांची नोंद.
- झालेले आजार व वेळोवेळी केलेल्या उपचारांची नोंद.
- वीज, मजुरी व तर खर्चाची नोंद.
- दैनंदिन अंडी उत्पादन.
- एका वर्षात वेळोवेळी मिळालेला अंडी विक्री दर (अनुभवांची नोंद)
- प्रत्येक बॅचची सुरवात आणि शेवटची तारीख
- कोंबडी संख्या, खाद्य, औषधे आणि इतर खर्चाची नोंद.
तुम्ही कुक्कुटपालनात लेयर पोल्ट्री फार्मिंग टेक्निकचा वापर करता का? तुम्ही कोणती जात वापरता आणि कसे व्यवस्थापन करता? याविषयीची माहिती इतर पशुपालकांसह शेयर करा. या पोस्टमध्ये नमूद केलेल्या गोष्टी तुम्हाला नक्कीच उपयोगी ठरतील. जर तुम्हाला ही माहिती आवडली असेल तर, अशा अजून माहितीसाठी "पशु ज्ञान" चॅनेलला फॉलो करा. तसेच ही पोस्ट लाईक आणि शेअर करायला विसरू नका.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):
1. लेयर पोल्ट्री फार्मिंग (Layer Poultry Farming) म्हणजे काय?
लेयर पोल्ट्री फार्मिंग म्हणजे व्यावसायिक अंडी उत्पादनाच्या उद्देशाने अंडी देणारे प्राणी वाढवणे.
2. लेयर फार्मिंगसाठी वापरण्यात येणाऱ्या कोंबड्यांच्या जाती:
लोहमन, BV -300 (सफेद), BV -380 (भूरा), हाइलाइन ब्राउन, बोवनस व्हाइट, हाइलाइन W-36.
3. लेयर फार्मिंगमध्ये कोंबड्यांना दिवसाचा किती प्रकाश लागतो?
लेयर फार्मिंगमध्ये कोंबड्यांना अंडी घालण्याच्या अवस्थेत असताना दिवसाचा सुमारे 14 तास प्रकाश आवश्यक असतो.
जारी रखने के लिए कृपया लॉगिन करें
फसल चिकित्सक से मुफ़्त सलाह पाएँ
