पिकांमधील फळ पोखरणाऱ्या अळीचे व्यवस्थापन (Management of Fruit borer in crops)

नमस्कार शेतकरी मित्रांनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!

पिकांमध्ये कीटक व्यवस्थापनाला खूप मोठे महत्त्व असून पिकांवर होणारा किटकांचा प्रादुर्भाव वेळीच उपाययोजना करून नियंत्रणात आणणे गरजेचे असते. याच कीटकांमधली फळ पोखरणारी अळी ही सर्वांत नुकसानकारक कीड असून, वर्षभर कार्यक्षम असते. जास्त आर्द्रता व जास्त उष्ण तापमान या किडीला पोषक असते. फळ पोखरणाऱ्या अळीमुळे पिकाचे 30 ते 40 टक्के नुकसान होऊ शकते. ही बहुभक्षी कीड असून भेंडीशिवाय हरभरा, मिरची, टोमॅटो इत्यादी अनेक पिकांवर उपजीविका करते. जास्त आर्द्रता व उष्ण तापमान या किडीसाठी पोषक असते. आजच्या आपल्या या लेखात आपण पिकाचे सर्वाधिक नुकसान करणाऱ्या फळ पोखरणाऱ्या अळी या कीटकाच्या लक्षणे व व्यवस्थापनाविषयी जाणून घेणार आहोत.

फळे पोखरणारी अळी (हेलिकोव्हर्पा आर्मीजेरा) :

• कीड बहुभक्षी असून, भेंडीशिवाय कापूस, तूर, टोमॅटो इ. अनेक पिकावर उपजीविका करते.
• प्रौढ मादी पतंग झाडाच्या कोवळ्या शेंड्यावर, कळ्यांवर व फळांवर 300 ते 500 अंडी देते.
• 5 ते 7 दिवसात या अंड्यातून बाहेर पडणारी अळी फळे पोखरून अनियमित आकाराची छिद्र पाडून अर्धे शरीर बाहेर व अर्धे शरीर आत ठेऊन आतील भाग खाते.
• अळीची पूर्ण वाढ होण्यास 14 ते 15 दिवसाचा कालावधी लागतो.
• अळीचा रंग हिरवट असतो.
• पिकानुसार अळीच्या विविध रंगछटा दिसून येतात. तिच्या शरीरावर तुरळक केस व तुटक अशा गर्द करड्या रेषा असतात.
• अळी जमिनीत झाडाच्या वेष्टणात कोषावस्थेत जाते. कोषावस्था एक आठवड्यापासून महिनाभर असू शकते.

फळ पोखरणाऱ्या अळीची लक्षणे (Symptoms of Fruit borer) :

• प्रादुर्भावग्रस्त पोंगा मलूल होऊन खालच्या दिशेने लोंबतो व नंतर वाळतो.
• अळीने पोखरलेल्या कळ्या व फुले वाळून खाली पडतात.
• फळांवर अळीने केलेल्या छिद्रात तिची विष्ठा दिसते.
• प्रादुर्भावग्रस्त फळे विकृत आकाराची होतात.
• फळांची वाढ होत नाही.
• अशी फळे विक्री योग्य राहत नाही.

एकात्मिक नियंत्रण:

• कीडग्रस्त फळे तोडून आतील अळीसह नष्ट करावीत.
• फळ पोखरणाऱ्या अळीच्या सर्वेक्षणासाठी 5 कामगंध सापळे प्रति एकरी लावावेत.
• शेतात एकरी 10 पक्षी थांबे लावावेत.
• सुरवातीच्या अवस्थेत रासायनिक कीटकनाशकाचा वापर टाळावा. त्यामुळे ढालकिडा, क्रायसोपा, सिरफिड माशी, भक्षक ढेकूण या मित्र कीटकांचे संरक्षण होऊन हानिकारक किडीचे नैसर्गिकरीत्या नियंत्रण होईल.
• 5 टक्के निंबोळी अर्क किंवा ॲझाडिरेक्टीन (300 पीपीएम) 1 लिटर प्रति 200 ली पाण्यातून प्रतिबंधात्मक फवारणी करावी.
• फळ पोखरणाऱ्या अळीच्या व्यवस्थापनासाठी, एचएएनपीव्ही (250 एलई) या विषाणूजन्य कीटकनाशकाची 100 मिलि प्रति 200 लिटर पाणी याप्रमाणे सायंकाळी फवारणी करावी.
• रासायनिक कीटकनाशकाची फवारणी फक्त किडींनी आर्थिक नुकसानीची पातळी ओलांडल्यानंतर पावसाची उघडीप असताना करावी.

रासायनिक नियंत्रण (Fruit borer chemical control) :

खालीलपैकी कोणत्याही एका कीटकनाशकाची दिलेल्या प्रमाणात प्रति एकर प्रमाणे फवारणी करावी:

• थियामेथोक्साम 12.6% + लैम्ब्डा साइहलोथ्रिन 9.5% ZC (देहात - एन्टोकिल) - 80 मिली किंवा
• बीटा-साइफ्लुथ्रिन + इमिडाक्लोप्रिड 300 ओडी (बायर सोलोमन) - 100 मिली किंवा
• प्रोफेनोफोस 40% + साइपरमेथ्रिन 4% ईसी (देहात - कटरकिल ) - 400  मिली किंवा
• एमेमेक्टिन बेंजोएट 5% एसजी (देहात - इल्लिगो ) - 100  ग्रॅम किंवा
• डेल्टामेथ्रिन 100 ईसी (बायर डेसिस 100 ईसी) - 200 मिली किंवा
• साइपरमेथ्रिन 3% + क्विनालफॉस 20% ईसी (यूपीएल विराट) - 200 मिली किंवा
• फ्लुबेंडियामाइड 480 एससी (बायर फेम) - 60  मिली किंवा
• स्पिनोसैड 45% एससी (डाऊ एग्रो सायन्स ट्रेसर) - 100 मिली किंवा
• क्लोरॅन्ट्रानिलिप्रोल, 18.5% एससी (देहात - अटैक) - 60 मिली किंवा
• सायंट्रानिलिप्रोल 10.26% (एफएमसी बेनेविया) - 300 मिली

किडीच्या प्रादुर्भावानुसार वरील पैकी कोणतेही एक कीडनाशक प्रति 200 लिटर पाण्यात मिसळून प्रति एकर फवारणी करावी.

कीड नियंत्रणाच्या दृष्टीने फवारणीच्या वेळी लक्षात ठेवायच्या गोष्टी:

• फवारणी ही सकाळी 11 च्या आत किंवा सायंकाळी 4 च्या नंतर करावी.
• फवारणीसाठी वापरण्यात येणारे पाणी हे 6.5 ते 7.5 पीएच चे असावे.
• फवारणी करताना जमिनीमध्ये ओलावा आहे याची खात्री करून घ्यावी.
• फवारणी करताना वाऱ्याचा वेग देखील कमी असावा.
• फवारणी मिश्रणामध्ये एका पेक्षा जास्त घटक मिसळू नयेत.
• पीक वाढीच्या सुरुवातीच्या 60 दिवसांपर्यंत रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर करू नये.
• एकाच वेळी एकापेक्षा अधिक कीटकनाशकांचे मिश्रण करून फवारू नये.
• त्वचेला हानी, इजा होऊ नये म्हणून कीटकनाशके उघड्या हाताने हाताळू नयेत. हात मोज्यांचा वापर करावा.
• श्‍वासाद्वारे शरीरात जाऊन विषबाधा होऊ नये यासाठी फवारणी करताना नाक आणि तोंडाला मास्क लावावा.
• फवारणीचे तुषार/शिंतोडे डोळ्यात गेल्यास गंभीर इजा होऊन दृष्टी जाऊ शकते. त्यामुळे डोळ्यांना गॉगल किंवा संरक्षक हूड लावावे.
• विषबाधेची लक्षणे दिसताच त्वरित उपचार करून घ्यावेत.

तुमच्या पिकात फळ पोखरणाऱ्या अळीची कोणती लक्षणे दिसून आली? व तुम्ही काय उपाययोजना केल्या? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “शेतकरी डॉक्टर” चॅनेलला फॉलो करा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. पिकावरील फळ पोखरणारी अळी कशी ओळखावी?

पिकावरील फळ पोखरणाऱ्या प्रौढ मादीचा पतंग झाडाच्या कोवळ्या शेंड्यावर, कळ्यांवर व फळांवर 300 ते 500 अंडी देतो. अळीची पूर्ण वाढ होण्यास 14 ते 15 दिवसाचा कालावधी लागतो. अळीचा रंग हिरवट असतो. पिकानुसार अळीच्या विविध रंगछटा दिसून येतात. तिच्या शरीरावर तुरळक केस व तुटक अशा गर्द करड्या रेषा असतात.

2. फळ पोखरणाऱ्या अळीमुळे पिकाचे किती नुकसान होते?

फळ पोखरणाऱ्या अळीमुळे पिकाचे 30 ते 40 टक्के नुकसान होऊ शकते.

3. फळ पोखरणाऱ्या अळीसाठी पोषक वातावरण कोणते?

जास्त आर्द्रता व जास्त उष्ण तापमान या किडीला पोषक असते.