राष्ट्रीय कृषि बाजार (ई-नाम) योजना (National Agriculture Market (e-NAM) Scheme)

नमस्कार शेतकरी मित्रांनो,

शेती व्यवसायामध्ये असलेल्या अडचणींमुळे शेतीव्यवसायाचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होत आहे. शेतीमालाला योग्य बाजारपेठ उपलब्ध होत नसल्यामुळे तसेच शेतीमालाला योग्य हमीभाव मिळत नसल्यामुळे शेतकऱ्यांचा उत्पन्न खर्च देखील बरेच वेळा निघत नाही. बदलत्या काळाप्रमाणे शेती पद्धतीमध्ये बदल करण्याच्या उद्देशाने, शेतकऱ्यांच्या शेतमालाला किफायदतशीर दर मिळावा यासाठी राष्ट्रीय कृषी बाजार (ई-नाम) हे भारत सरकारने 2016 मध्ये सुरू केलेले अखिल भारतीय इलेक्ट्रॉनिक ट्रेडिंग पोर्टल आहे. ई-नाम योजनेचा उद्देश सध्याच्या कृषी उत्पन्न बाजार समितीच्या (एपीएमसी) बाजारपेठांना ऑनलाइन ट्रेडिंग प्लॅटफॉर्मद्वारे एकत्रित करून शेतमालासाठी एकात्मिक राष्ट्रीय बाजारपेठ तयार करणे हे आहे.

ई-नाम योजनेमुळे काय शक्य आहे (e-Nam scheme)?

• ई-नाम योजनेअंतर्गत शेतकरी मंडईत प्रत्यक्ष न जाता देशभरात कोठेही असलेल्या खरेदीदारांना आपला माल ऑनलाइन विकू शकतात. यामुळे मध्यस्थ कमी होऊन शेतकऱ्यांना चांगला भाव मिळण्यास मदत होते.
• ई-नाम पोर्टलद्वारे शेतमालाचे भाव, आवक आणि गुणवत्तेची रिअल टाइम माहिती मिळते, ज्यामुळे शेतकरी आणि व्यापाऱ्यांना माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत होते.
• 2021 पर्यंत, 18 राज्ये आणि 3 केंद्रशासित प्रदेशांमधील 1,000 पेक्षा जास्त मंडया ई-नाम प्लॅटफॉर्मशी जोडल्या गेल्या आहेत.
• भारतातील कृषी विपणन व्यवस्थेत पारदर्शकता, कार्यक्षमता आणि स्पर्धात्मकता वाढविण्यासाठी ई-नाम योजना महत्त्वाची ठरली आहे.

ई-नाम ही सुविधा एक देश एक व्यापार या संकल्पनेवर आधारित आहे. चला तर मग जाणून घेऊया या योजनेच्या उद्दिष्टांविषयी (Objective of e-NAM Scheme):

• सध्याच्या कृषी उत्पन्न बाजार समितीच्या (एपीएमसी) बाजारपेठांचे ऑनलाइन ट्रेडिंग प्लॅटफॉर्मद्वारे एकत्रीकरण करून शेतमालासाठी एकात्मिक राष्ट्रीय बाजारपेठ तयार करणे.
• शेतकरी, व्यापारी आणि शेतमालाच्या खरेदीदारांना पारदर्शक, कार्यक्षम आणि स्पर्धात्मक व्यापार व्यासपीठ उपलब्ध करून देणे.
• देशातील शेतकऱ्यांना हव्या त्या बाजारपेठेत शेतीमाल विकण्याचे स्वातंत्र्य देणे.

ई-नाम म्हणजेच राष्ट्रीय कृषी बाजार योजनेची अधिकृत वेबसाईट (Official Website of e-NAM Scheme):

ई- नामची enaam.gov.in ही अधिकृत वेबसाईट आहे. शेतकरी आपल्या जवळील बाजारपेठेतील शेतीमालाचे भाव या वेबसाईटवरून पाहू शकतात तसेच शेतीमालाची खरेदी विक्री देखील करू शकतात.

ई-नाम योजनेचे फायदे (Benefits of e-NAM Scheme):

• ई-नाम योजनेमुळे मध्यस्थांना संपवून शेतकऱ्यांना त्यांच्या मालाला चांगला भाव मिळण्यास मदत होते आणि मोठी बाजारपेठ उपलब्ध होते.
• ई-नाम पोर्टल शेतमालाचे भाव, आवक आणि गुणवत्तेची रिअल टाइम माहिती प्रदान करते, ज्यामुळे शेतकरी आणि व्यापाऱ्यांना माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत होते.
• ई-नाम योजनेमुळे शेतमालाच्या प्रत्यक्ष वाहतुकीसाठी लागणारा वेळ आणि खर्च कमी होतो, कारण शेतकरी आपला माल देशात कोठेही असलेल्या खरेदीदारांना ऑनलाइन विकू शकतात.
• ई-नाम योजनेमुळे खरेदीदारांमध्ये स्पर्धा वाढते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना रास्त भाव मिळण्यास मदत होते.
• ई-नाम योजनेमुळे शेतकऱ्यांना आपला माल विकण्यासाठी चांगली बाजारपेठ उपलब्ध होऊन शेतमालाची नासाडी कमी होण्यास मदत होते.
• शेतकऱ्यांना आपल्या शेतीमालाचे ऑनलाइन पद्धतीने व्यवहार ई-नामच्या माध्यमातून करता येतात.
• शेती संबंधातील ऑनलाईन व्यवहार अधिक सुलभ करण्यासाठी केंद्र शासनाने 2022 मध्ये ई-नाम हे ॲप लॉन्च केले आहे.
• भारतातील 18 राज्य आणि 3 केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये एकूण 1260 बाजारपेठा ई-नामशी जोडलेल्या आहेत.
• सुरुवातीला 25 प्रकारच्या शेतीमालाची खरेदी विक्री ई-नामच्या माध्यमातून करण्यात येत होती.
• मात्र आता त्याची संख्या वाढून 173 पर्यंत गेली आहे.
• ई-नाम पोर्टलच्या माध्यमातून पेमेंट करणारे महाराष्ट्र हे देशातील तिसऱ्या क्रमांकाचे राज्य ठरले आहे.

ई-नाम अ‍ॅप डाऊनलोड कसा करावा (How to download e-Nam app)?

• गुगलच्या प्ले स्टोअर वर ई-नाम हे अ‍ॅप्लिकेशन उपलब्ध आहे.
• ई-नाम ॲप डाऊनलोड करण्यासाठी तुमच्या मोबाईल मधील प्ले स्टोअर अ‍ॅप ओपन करावे लागेल.
• त्यानंतर सर्च वर क्लिक करून e-nam इंग्रजीत टाईप करायचं आहे.
• त्यानंतर तुमच्यासमोर काही अ‍ॅप ची लिस्ट दिसेल.
• त्यातील लोगो पाहून शासनाचे अधिकृत अ‍ॅपच डाउनलोड करावे.

ई-नाम अ‍ॅपवर स्वतःची नाव नोंदणी कशी करावी (How to register your name on e-nam app)?

• ई-नाम हे अ‍ॅप मोबाईलवर डाऊनलोड केल्यानंतर अ‍ॅप ओपन करायचे आहे.
• आता तुमच्यासमोर भाषा निवडण्याचा पर्याय दिसेल.
• त्यातून मराठी किंवा तुमच्या सोयीनुसार तुम्ही भाषा निवडू शकतात.
• मराठी भाषा निवडल्यानंतर तुमच्यासमोर ‘अंतिम वापरकर्ता परवाना करार' अशी सूचना दिसेल.
• स्क्रीनच्या खालील बाजूस डाव्या कोपऱ्यात चौकटीत क्लिक करून उजव्या बाजूला 'स्वीकार करा' या पर्यायावर क्लिक करायचे आहे.
• त्यानंतर स्क्रीनवर शेतकरी, खरेदीदार, पिक, मंडी, भाव, नोंदणी असे पर्याय दिसतील. यापैकी नोंदणी या पर्यायावर क्लिक करून त्यामध्ये शेतकऱ्याला संपूर्ण माहिती भरायची आहे. ( शेतकऱ्यांचे नाव, पत्ता, बँक खाते क्रमांक, आधार कार्ड क्रमांक, मोबाईल क्रमांक इत्यादी)
• आवश्यक असलेली माहिती पूर्ण भरल्यानंतर सबमिट या बटणावर क्लिक करून तुमची नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण होणार आहे. त्यानंतर तुम्ही ई-नाम या अ‍ॅपवरून विविध शेतीमालाच्या खरेदी-विक्री पासून ते विविध बाजारातील भाव व मालाची आवक यांची माहिती पाहू शकाल.

ई-नाम पोर्टल कसे वापरावे (How to use e-Nam portal)?

• आपण आपले नाव, पत्ता, संपर्क क्रमांक आणि आधार क्रमांक यासारखे तपशील देऊन ई-नाम पोर्टलवर शेतकरी, व्यापारी किंवा खरेदीदार म्हणून नोंदणी करू शकता.
• एकदा नोंदणी केल्यानंतर आपण कोणत्या प्रकारच्या वस्तूचा व्यवहार करता, आपण किती प्रमाणात व्यापार करू इच्छिता आणि आपण विक्री किंवा खरेदी करण्यास तयार आहात अशी माहिती देऊन प्रोफाइल तयार करणे आवश्यक आहे.
• ई-नाम पोर्टलवर आपल्या आवडीचे राज्य, जिल्हा आणि बाजारपेठ निवडून तुम्ही मार्केट शोधू शकता.
• एकदा आपण बाजारपेठ निवडल्यानंतर आपण ज्या वस्तूची खरेदी किंवा विक्री करू इच्छित आहात त्या वस्तूसाठी बोली लावू शकता. आपण इतर व्यापारी आणि शेतकऱ्यांनी ठेवलेल्या निविदा पाहू शकता आणि त्यानुसार आपली बोली सुधारू शकता.
• एकदा खरेदीदार किंवा विक्रेत्याने बोली स्वीकारली की, सौदा अंतिम होतो आणि ई-नाम पोर्टलद्वारे पेमेंट केले जाते.
• खरेदीदार आणि विक्रेत्याने मान्य केलेल्या अटी व शर्तींनुसार वस्तूची डिलिव्हरी केली जाते.
• हे लक्षात घेणे महत्वाचे आहे की ई-नाम पोर्टल सध्या भारतातील निवडक बाजारपेठांमध्ये उपलब्ध आहे आणि वस्तूंची उपलब्धता आणि किंमती बाजारानुसार भिन्न असू शकतात.

ई-नामच्या माध्यमातून शेतीमालाची विक्री कशी करायची?

• ई-नाम अ‍ॅप किंवा पोर्टल ओपन केल्यावर शेतकरी बांधवांना शंभर किलोमीटरच्या अंतरातील बाजारपेठांची नावे दिसणार आहे.
• त्यातील एका बाजारपेठेचे नाव निवडल्यानंतर त्या बाजारपेठेतील खरेदीदारांची नावे दिसणार आहे. तुम्ही शेतीमालाची विक्री करणाऱ्या खरेदीदाराचे नाव निवडून शेतीमालाची विक्री करू शकतात.

ई-नाम ॲपचा चा फायदा काय आहे (Benefit of e-Nam app)?

• ई-नाम अ‍ॅप्लीकेशनच्या माध्यमातून शेतकरी आपल्या सोयीनुसार शेतीमालाची विक्री करू शकतात. तसेच हवामान अंदाज पाहू शकतात आणि जवळ उपलब्ध असलेल्या गोदामांची माहिती घेऊ शकतात.
• आपल्या जवळील शंभर किलोमीटरच्या आतील बाजारपेठेतील शेतमालाचे भाव पाहू शकतात. विशेष म्हणजे या एप्लिकेशनचा वापर करून शेतकऱ्यांना शेतीमालाला दिल्या जाणाऱ्या भावाविषयी माहिती घेता येते.
• या अ‍ॅपच्या सहाय्याने शेतीमालाची किंमत ठरविण्याचे पॅरामीटर्स शेतकऱ्यांना पाहता येतात. उदा. सोयाबीन. सोयाबीन या पिकाची ई-नाममधून विक्री केली. त्यामध्ये ओलावा, मातीचे कण, काडीकचरा, बारीक खडे इ. प्रमाण किती आहे यावरून भाव ठरवला जातो.
• ई-नाम च्या माध्यमातून शेतकऱ्यांनी शेतीमाल विकताच एकरकमी पैसे शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा करणे व्यापाऱ्यांना बंधनकारक असते. त्यामुळे व्यवहारामध्ये पारदर्शकता राहते.

तुम्ही या योजनेचा लाभ घेतला का? तुमची उत्तरे कमेंट बॉक्समध्ये लिहून आम्हाला पाठवा. याशिवाय, आमच्या टोल फ्री क्रमांक 1800-1036-110 वर संपर्क साधून देखील तुम्ही देहातच्या कृषी तज्ञांकडून मोफत सल्ला मिळवू शकता. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध योजनांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “शेतकरी योजना” चॅनेलला फॉलो करा. तसेच ही माहिती अधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी पोस्ट लाईक आणि शेयर करायला विसरु नका.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. ई-नाम योजना काय आहे?

ई-नाम योजना हे एक ऑनलाइन व्यासपीठ आहे जे शेतकऱ्यांना मध्यस्थांच्या सहभागाशिवाय थेट खरेदीदारांना आपला माल विकण्यास सक्षम करते.

2. ई-नाम योजनेअंतर्गत कोणत्या वस्तूंचा समावेश आहे?

ई-नाम योजनेत फळे, भाजीपाला, तृणधान्ये, कडधान्ये आणि मसाले यासह विविध वस्तूंचा समावेश आहे.

3. ई-नाम योजना महाराष्ट्रातील सर्व जिल्ह्यांमध्ये उपलब्ध आहे का?

ई-नाम योजना सध्या महाराष्ट्रातील निवडक जिल्ह्यांमध्ये उपलब्ध आहे. मात्र, राज्यातील अधिकाधिक जिल्ह्यांचा समावेश करण्यासाठी या योजनेचा विस्तार करण्याच्या दिशेने सरकार प्रयत्नशील आहे.