वांगी पिकात आढळून येणाऱ्या किडी व त्यांचे व्यवस्थापन! (Pests found in Brinjal crops and their management!)

नमस्कार शेतकरी मित्रांनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!

वांगी पिकाचे उत्पादन संपूर्ण महाराष्ट्रात वर्षभर घेतले जाते. या भाजीपाला पिकाची लागवड वर्षभर सर्व हंगामात खरीप, रब्‍बी आणि उन्‍हाळयातही करता येते. कोरडवाहू शेतीत आणि मिश्रपीक म्‍हणूनही वांग्‍याची लागवड करतात. तसेच एकदा लागवड केल्यावर त्याच पिकाचे उत्पादन एक ते दीड वर्ष घेण्याचा प्रघात आहे. त्यामुळे जास्त काळासाठी एकाच जमीनीत एकच पीक राहिल्याने वांग्याच्या फळांमध्ये शेंडा व फळे पोखरणारी अळी, सूत्रकृमी, पांढरी माशी, ठिपक्याचे भुंगेरे, खोडकिडा अशा विविध किडींचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. याच किडींपासून पिकाचे नियंत्रण करण्यासाठी आजच्या भागात आपण वांग्याच्या फळात येणाऱ्या किडी आणि त्यावरील उपायांविषयी जाणून घेणार आहोत.

शेंडा व फळे पोखरणारी अळी:

फळ पोखरणाऱ्या अळीची लक्षणे (Symptoms of Fruit Borer):

• फुलांवर, फळांवर खाल्ल्याची चिन्हे दिसतात.
• शेंगांवर आत शिरल्याची आणि बाहेर पडल्याची छिद्रे विष्ठेने बंद केलेली दिसतात.
• फळातील गर नष्ट होऊन विष्ठेने फळ भरते.
• पीक फुलोऱ्यावर आल्यानंतर अळी पोखरून आत शिरते. प्रादुर्भावग्रस्त फुले, फळे न धरता वळून, सुकून जमिनीवर गळून पडतात.
• अळ्या गुलाबी रंगाच्या असुन डोके तपकिरी असते.

फळ पोखरणाऱ्या अळीचे व्यवस्थापन (Management of Fruit Borer):

• उन्हाळ्यामध्ये जमिनीची खोल नांगरट करावी जेणेकरून किडीच्या विविध अवस्था नष्ट होतील.
• वांग्याच्या सुधारित व शिफारस वाणांचा वापर करावा.
• पिकाला गरजेनुसार खताची मात्रा द्यावी व आवश्यकता असेल तेवढेच पाणी द्यावे.
• प्रादुर्भावग्रस्त झाडाची फळे तोडून अळ्या सहित त्यांचा नायनाट करावा.
• वाणांच्या शिफारशीनुसार दोन झाडांमधील व दोन ओळींतील अंतर ठेवावे.
• वांग्याच्या पिकामध्ये सर्वेक्षणासाठी एकरी पाच कामगंध सापळे पिकाच्या वर एक फूट उंचीवर लावावेत.
• प्रति किलो बियाण्यावर 1.5 ते 4 मिली थायमेथॉक्सम 30% एफएस (देहात - असेर एफएस) ने बीजप्रक्रिया करावी.
• कीटकाचा प्रभाव दिसून आल्यास इमॅमेक्टिन बेंझोएट 5% एसजी (देहात-Illigo) 54 - 88 ग्रॅम किंवा
• थाईमेथोक्सम 12.6 + लॅम्बडा सायहॅलोथ्रिन 9.5% झेडसी (देहात-Entokill) 50 - 80 मिली किंवा
• डेल्टामेथ्रिन 100% ईसी (बायर-डेसिस) 135 मिली किंवा
• फ्लुबेन्डियामाइड 39.35% एससी (बायर-फेम) 600 मिलीची 200 लिटर पाण्यातून प्रति एकर फवारणी करावी.

सूत्रकृमी:

सूत्रकृमीची लक्षणे (Symptoms of Nematode):

• सूत्रकृमींचा प्रादुर्भाव असेल तर झाडाच्या मुळांवर गाठी दिसून येतात.
• तयार झालेल्या गाठींमुळे झाडाच्या मुळांमधून अन्नद्रव्ये आणि पाणी पुरवठा व्यवस्थित होत नाही, यामुळे झाडाची पाने हळूहळू पिवळी पडून वळायला लागतात.
• या सगळ्या समस्यांमुळे वांगी पिकाच्या उत्पादनावर मोठा परिणाम होतो.

सूत्रकृमीचे (निमॅटोड) व्यवस्थापन (Management of Nematode):

• उन्हाळ्यामध्ये जमिनीची खोलवर नांगरट करावी.
• पिकांची फेरपालट करावी.
• पिकामध्ये झेंडूची लागवड हा सूत्रकृमींच्या व्यवस्थापनासाठी उत्तम उपाय आहे.
• मिश्र पिकांची लागवड करावी.
• निम ऑइल 400 मिली 200 लिटर पाण्यात मिसळून वर्षातून 2,3 वेळा मुळांना देऊन आळवणी करू शकता.
• पॅसिलोमायसिस लिलियानस हे घटक असलेले (पॅसिनेमो - विजय अॅग्री इंडस्ट्री) 1 लिटर + ट्रायकोडर्मी व्हिरीडी 1 लिटर प्रमाणात 200 लिटर पाण्यात मिसळून याची आळवणी पिकाच्या मुळाजवळ करायची किंवा
• बायर कंपनीचं वेलम प्राईम 200 मिली 200 लिटर पाण्यात मिसळून मुळाजवळ करायची.
• भाजीपाला पिकांमध्ये सूत्रकृमींचा प्रादुर्भाव दिसून आल्यास आदाम कंपनीचं निमिट्स याची 1 ग्रॅम प्रति झाडी अशी आळवणी करायची.
• सूत्रकृमींचा प्रादुर्भाव नसलेल्या किंवा प्रतिकारक रोपांचा वापर करावा.

पांढरी माशी:

पांढरी माशीची लक्षणे (Symptoms of Whitefly):

• या किडीचे पिल्ले व प्रौढ पानातील रस शोषून घेतात.
• जास्त प्रादुर्भाव असल्यास पाने पिवळी पडतात प्रौढ किटकांच्या शरीरातून गोड चिकट द्रव पदार्थ बाहेर पडतो.
• या द्रवावर काळ्या बुरशीची वाढ होते. त्यामुळे झाडाच्या अन्न तयार करण्याच्या प्रक्रियेवर बाधा येते.
• पाने पिवळी होऊन परिणामी झाडाची वाढ खुंटते.
• उत्पादनावर परिणाम होतो.

पांढऱ्या माशीचे व्यवस्थापन (Management of Whitefly):

• प्रति एकर शेतात 4 ते 6 पिवळे चिकट सापळे वापरा.
• एसिटामिप्रिड 20 % एस पी (टाटा-मानिक) 100 ग्रॅम किंवा
• एसीफेट 75% डब्ल्यूपी (टाटा-असताफ) 400 ग्रॅम किंवा
• याशिवाय इमिडाक्लोरपीड 70% डब्ल्यू जी (देहात-कॉन्ट्रोपेस्ट) 15 ग्रॅम किंवा
• थायोमिथोक्सम 25% डब्ल्यूजी (देहात-असेर) 80 ग्रॅम किंवा
• ऍसिटामिप्रिड 20% एसपी (टाटा-माणिक) 100 ग्रॅम किंवा
• डायफेंथियुरॉन 50% डब्ल्यू पी (सिजेंटा-पेगासस) 200 ग्रॅमची 200 ली पाण्यात मिसळून एकरी फवारणी करावी.

ठिपक्याचे भुंगेरे:

ठिपक्याचे भुंगेरे लक्षणे (Symptoms of Spotted beetle):

• ठिपक्याचे भुंगेरे ही कीड वांगी पिकावरील महत्त्वाची नुकसानकारक कीड आहे.
• ही कीड झाडाच्या पानातील हरितद्रव्य खाते.
• पानाची चाळणी करते. त्यामुळे झाडाची वाढ खुंटते व उत्पादनात घट येते.

ठिपक्याचे भुंगेरे व्यवस्थापन (Management of Spotted beetle):

• क्विनालफोस 25% ईसी (धानुका-धानुलक्स) 400 मिली किंवा
• ट्रायझोफॉस 40% ईसी (प्रोटेक्ट) 250 मिली किंवा
• लॅम्डासायहॅलोथ्रीन 5% ईसी (सिंजेन्टा-कराटे) प्रवाही) 120 मिली/प्रति एकरी 200 लिटर पाण्यातून फवारणी करावी.

खोडकिडा:

खोडकिड्याची लक्षणे (Symptoms of Stem borer):

• ही वांग्यावरील कमी महत्त्वाची समजली जाणारी कीड असली तरी कधी कधी तिचे प्रमाण वाढून ती पिकाचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान करते.
• या किडीचा पतंग मध्यम आकाराचा व पोटाचा भाग फिक्कट पिवळसर रंगाचा असतो.
• डोके आणि धड भुरकट रंगाचे असतात. समोरील पंख पिवळसर तर मागील पंख पांढुरक्या रंगाचे असतात.
• पंखाचा विस्तार ३२ मिमी असतो.
• या किडीची अळी फक्त मुख्य खोड पोखरून त्यातील आतील भाग खात असते. त्यामुळे झाड प्रथम कोमेजते व नंतर वाळून जाते.
• ही कीड मार्च ते ऑक्टोंबर महिन्यात कार्यक्षम असते.
• अळी हिवाळ्यात झाडाच्या खोडात सुप्त अवस्थेत जाते.

खोडकिड्याचे व्यवस्थापन (Management of Stem borer):

• 5% निंबोळी अर्काची फवारणी करावी.
• किडग्रस्त झाडे नष्ट करावीत.
• थायोमिथोक्सम 25% डब्ल्यूजी (देहात-असेर) 100 ग्रॅम + फिप्रोनिल 0.6% जीआर (देहात - स्लेमाईट अल्ट्रा) 4 किलोचा बेसल डोस द्यावा.
• किडीचा प्रादुर्भाव दिसू लागताच क्लोरैंट्रानिलिप्रोल 18.5% एससीची (देहात - Ataque) 60 मिली किंवा
• एमॅमेक्टिन बेंझोएट 5% एसजी (देहात - illigo) 54 ते 88 ग्रॅम किंवा
• थायमेथोक्सम 12.6 + लॅम्बडा सायहॅलोथ्रिन 9.5% झेडसी (देहात - Entokill) 50 ते 80 मिलि किंवा
• इमिडाक्लोप्रिड 17.8% एसएल (बायर-कॉन्फिडोर) 100 मिली 200 लिटर पाण्यात मिसळून प्रति एकर फवारणी करावी.

फवारणी करताना घ्यावयाची काळजी:

• फवारणीसाठी गढूळ पाणी वापरू नये. स्वच्छ पाणीच वापरावे.
• फवारणी द्रावण प्लास्टिक बकेटमध्ये करावे.
• शक्य झाल्यास फवारणीच्या वेळेस आपण स्वतः शेतात हजर राहावे.
• फवारणीच्या दिवशी ढगाळ वातावरण असल्यास शक्यतोवर फवारणी करू नये व केल्यास बेस्ट स्टीकरचा वापर अवश्य करावा. तरीही ताबडतोब पाऊस पडल्यास फवारणीचा फायदा होत नाही.
• औषध तयार करताना प्रथम थोड्या पाण्यात घेऊन नंतर जास्त पाण्यात मिसळावे व व्यवस्थित ढवळून घ्यावे.
• फवारणी शक्यतोवर सकाळी व दुपारी 4 नंतर करावी. जास्त उन्हामध्ये कृषी रसायनांचे विघटन होते व पाहिजे तसे परिणाम दिसत नाहीत.
• तणनाशकांचा पंप फवारणीसाठी शक्यतोवर वापरू नाही.
• एकाच औषधाचा किंवा एकाच गटातील औषधांचा सतत वापर करू नये. त्यामुळे किडींमध्ये प्रतिकारशक्ती वाढते.
• कीटकनाशके, बुरशीनाशके, संजीवके, एकत्र फवारताना त्यांची सुसंगतता पडताळून पाहावी. द्रावण घट्ट झाल्यास, फाटल्यास किंवा न विरघळल्यास फवारू नये.
• फवारणीसाठी तयार करून ठेवलेल्या द्रावणाचा ताबडतोब वापर करावा, ते जास्त काळ ठेवू नये.
• फवारणी सर्व झाडावर खालीवर पानांच्या मागे-पुढे एकसमान होईल याची काळजी घ्यावी.

तुमच्या वांग्याच्या फळात कोणते कीटक दिसून येतात आणि तुम्ही त्यावर काय उपाय केले? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “शेतकरी डॉक्टर” चॅनेलला फॉलो करा. तसेच ही माहिती अधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी पोस्ट लाईक आणि शेयर करायला विसरु नका.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. वांगी पिकाची लागवड कोणत्या हंगामात करतात?

वांग्याचे पिक खरीप, रब्बी आणि उन्हाळी अशा तिन्ही हंगामात घेता येते. कोरडवाहू शेतीत आणि मिश्रपीक म्‍हणूनही वांग्‍याची लागवड करतात.

2. वांगी पिकाचा खोडवा घेता येतो का?

‘वांगी’ पिकाचा खोडवा वर्षभर यशस्वीरित्या घेता येतो.

3. कोणत्या पिकानंतर वांगी घेऊ नये?

बटाटा, कांदा, टोमॅटो, मिरची पिकानंतर वांगी घेऊ नये, करणा कॉलर रॉट सारखे रोग होण्याची शक्यता असते.