तपशील
गुलाबातील प्रमुख कीटक आणि त्यांचे व्यवस्थापन (Rose : Major Pests, Symptoms and Control)
नमस्कार शेतकरी मित्रांनो,
देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!
महाराष्ट्रात फुलशेतीचा प्रसार झपाट्याने होत आहे. गुलाबाच्या फुलांची शेती हा अनेक वर्षांपासून भारतातील सर्वात किफायतशीर शेती व्यवसायांपैकी एक आहे. या फुलांचा मोठ्या प्रमाणावर सजावटीच्या उद्देशाने वापर केला जातो आणि गुलाब हे सुंदर रंग, सुगंध आणि आकार यासाठी लोकप्रिय आहे. देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत गुलाबाच्या वाढत्या मागणीमुळे, भारतातील अनेक शेतकऱ्यांसाठी गुलाबाची लागवड हा एक फायदेशीर व्यवसाय बनला आहे. महाराष्ट्रातील हवामानात गुलाब वर्षभर फुलते. तथापि, गुलाब शेतीमध्ये यशस्वी होण्यासाठी, एखाद्याला योग्य ज्ञान आणि कौशल्ये असणे आवश्यक आहे. योग्य हवामान, जमीन न मिळाल्यास गुलाबाच्या पिकामध्ये विविध प्रकारच्या किडी आढळून येतात. किडींमुळे होणारे पिकाचे नुकसान टाळण्यासाठी आज आपण गुलाबाच्या पिकातील प्रमुख किडींविषयी व त्यांच्या व्यवस्थापनाविषयी जाणून घेणार आहोत.
मावा कीटक (Aphid) :
मावा कीटकाची ओळख (Identification of Rose Aphids):
- मावा कीटक हा अतिशय लहान असतो.
- मावा कीटक हिरव्या किंवा तपकिरी रंगाचा असतो.
मावा कीटकाची लक्षणे (Symptoms of Aphids):
- हे कीटक गुलाबाची पाने आणि कळ्यांभोवती समूहात आढळतात.
- हे कीटक कोवळ्या पानांमधील रस शोषून घेतात.
- त्यामुळे नवीन पालवी येणे बंद होते.
- ही कीड सोंडेद्वारे रोपातील अन्नरस शोषते.
- मावाच्या अधिक प्रादुर्भावामुळे झाडे वाळतात.
मावा कीटकाचे व्यवस्थापन (Management of Aphids):
- निंबोळी अर्क (5%) - 400 मिली 200 लिटर पाण्यात मिसळून प्रति एकर फवारणी करावी.
- इमिडाक्लोप्रिड 17.8% एसएल (बायर-कॉन्फिडोर) 100 मिली 200 लिटर पाण्यात मिसळून प्रति एकर फवारणी करावी किंवा
- डायमेथोएट 30% ईसी (टाटा-टॅफगोर) 160 मिली 200 लिटर पाण्यात मिसळून प्रति एकर फवारणी करावी किंवा
- इमिडाक्लोप्रिड 70% डब्ल्यूजी (सल्फर मिल्स-प्रोन्टो) 12 ते 20 ग्रॅम एकरी फवारावे किंवा
- फेनप्रोपॅथ्रिन 30% ईसी (सुमिटोमो- मियोथ्रिन) 100 मिली/ 200 लिटर एकरी फवारावे किंवा
- बीटा-सायफ्लुथ्रिन + इमिडाक्लोप्रिड 300 ओडी (8.49 + 19.81% डब्ल्यू/डब्ल्यू) (बायर-सोलोमोन) 80 मिली/एकरी फवारावे.
पांढरी माशी:
पांढऱ्या माशीची ओळख (Identification of Rose White fly) :
- पांढरी माशी या किडीचा आकार 0.5 मिमी पेक्षा कमी असतो.
- रंग भुरकट पांढरा व डोळ्याचा रंग लाल असतो.
- या किडींच्या पंखावर पांढरी भुकटी असते.
- कोश व किडींचा आकार फुगीर, गोलाकार असतो.
- पिल्ले व प्रौढांच्या शरीरावर केस असतात.
पांढऱ्या माशीची लक्षणे (Symptoms of White fly):
- पांढरी माशी या कीटकाची पिल्ले व प्रौढ माशी पानातील रस शोषतात. त्यामुळे पानांचा रंग पिवळसर होतो.
- या किडीच्या जास्त उद्रेकामुळे फुलगळ होते आणि पांढऱ्या माशीचे नियंत्रण (whitefly control in Rose) करणे खूप जास्त आवश्यक बनते.
- झाडाची पाने लहान आकार घेऊन चुरडतात यामुळे उत्पादनात घट येते.
- या माशीमुळे विषाणूजन्य रोगाचा प्रसार होतो.
पांढऱ्या माशीचे व्यवस्थापन (Management of White fly):
- प्रति एकर शेतात 20-25 पिवळे चिकट सापळे वापरा.
- कीटकाचा प्रभाव दिसून आल्यास एसीटामिप्रिड 20% एसपी (धानुका-धानप्रीत) 100 ग्रॅम प्रति एकर फवारणी करावी.
- याशिवाय इमिडाक्लोरपीड 70% डब्ल्यू जी (देहात-कॉन्ट्रोपेस्ट) 40 ग्रॅम प्रति एकर 200 ली पाण्यात मिसळून फवारणी करा किंवा
- थायोमिथोक्सम 25% डब्ल्यूजी (देहात-असेर) 100 ग्रॅम प्रति एकर 200 ली पाण्यात मिसळून फवारणी करा.
- पांढऱ्या माशीच्या नियंत्रणासाठी प्रोफेनोफॉस 50% ईसी (पीआय इंडस्ट्रीज - करीना) 400 मिली प्रति 200 ली पाण्यात मिसळून एकरी फवारणी करावी.
फुलकिडे (Thrips):
फुलकिड्यांची ओळख (Identification of Rose Thrips):
- फुलकिडे आकाराने अतिशय लहान म्हणजेच 1 मीली. पेक्षा कमी लांबीचे असतात त्यांचा रंग हा फिकट पिवळा असतो.
फुलकिड्यांची लक्षणे (Symptoms of Thrips):
- फुलकिडे (Thrips) या कीटकांचा प्रादुर्भाव पानाच्या खालच्या बाजूला आढळून येतो.
- हे कीटक पानावर फुलावर ओरखडे पाडतात व त्यामधून निघणारा रस शोषून घेतात. त्यामुळे पाने वाकडी होतात, फुलांचे सौंदर्य कमी होते व पानांच्या कडा ह्या वरच्या बाजूला वळतात आणि बारीक होतात.
- हे कीटक खोडातील देखील रस शोषून घेतात. त्यामुळे खोड कमजोर बनते व पानांची गळ होते.
- या किडीचा उपद्रव पीक लहान असतानाच सुरू होतो. ते मोठे होईपर्यंत राहतो.
- झाडाची वाढ खुंटते.
फुलकिड्यांचे व्यवस्थापन (Management of Thrips):
- या कीडीच्या नियंत्रणासाठी निळे चिकट सापळे लावावेत.
- थायोमिथोक्सम 25% डब्ल्यूजी (देहात-असेर) 100 ग्रॅम 200 लिटर पाण्यात मिसळून एकरी फवारणी करावी किंवा
- या कीडीच्या नियंत्रणासाठी फिप्रोनिल 5% एससी (धानुका-फॅक्स) 400 मिली किंवा
- ऐसफेट 50% + इमिडा 1.8% एसपी (यूपीएल-लान्सर गोल्ड) 300 ग्रॅम किंवा
- फिप्रोनिल 40% + इमिडाक्लोप्रिड 40% डब्ल्यूजी (घरडा-पोलीस) 100 ग्रॅम किंवा
- फ्लॉनिकॅमिड 50% डब्ल्यूजी (यूपीएल-उलाला) 60 मिली एकरी वापर करावा.
केसाळ सुरवंट (Hairy Cutworms):
केसाळ सुरवंटाची ओळख (Identification of Rose Hairy Cutworms):
- केसाळ सुरवंट सर्वसाधारणपणे दिसायला सारखे असतात.
- ते खूप कमी केसांसह गुळगुळीत असतात आणि पूर्ण वाढ झाल्यावर सुमारे दोन इंच लांब असतात.
- मोठे झाल्यावर ते सामान्यत: 'C' आकारात दिसतात.
- वेगवेगळ्या प्रजाती एकमेकांपेक्षा वेगळ्या दिसू शकतात आणि त्या तपकिरी, गुलाबी, हिरवा, राखाडी किंवा काळा यासारख्या रंगांमध्ये असतात.
- काही केसाळ सुरवंट एकसमान रंगाचे असतात तर काही पट्टेदार असतात.
- काही अळ्या निस्तेज असतात आणि काही चकचकीत किंवा चमकदार दिसतात.
- केसाळ सुरवंट हे अळ्यांच्या स्वरूपात असतात.
केसाळ सुरवंटांची लक्षणे (Symptoms of Cutworms):
- केसाळ सुरवंट गुलाबाच्या कोवळ्या रोपांना, पानांना, कळ्यांना, फुलांना खातात.
केसाळ सुरवंटाचे व्यवस्थापन (Management of Cutworms):
- शेतातील भेगा आणि खड्ड्यांवर असलेल्या अळ्या सकाळी आणि संध्याकाळी हाताने उचलून नष्ट करा.
- उन्हाळ्याच्या महिन्यांत नांगरणी करा.
- प्रकाश सापळा लावा.
- नर पतंगांना आकर्षित करण्यासाठी फेरोमोन सापळे 5 एकरी लावा.
- क्लोरपायरीफॉस 20% ईसी (टाटा रॅलीस-तफाबान) 0 .4 लिटर/एकर किंवा कडुनिंब तेल 3% सारख्या कीटकनाशकांची फवारणी करा.
तंबाखू सुरवंट (Tobacco budworm):
तंबाखू सुरवंटाची ओळख (Identification of Rose Tobacco budworm):
- तंबाखू अळी एक बहुभुज किटक आहे.
- तंबाखू अळीमुळे पिकाचे थेट नुकसान होते.
- पतंग तपकिरी रंगाचे आणि 15 - 18 सेमी लांब असतात.
- पूर्ण विकसित प्युपा 35 - 40 मिमी लांब व पिवळसर हिरवा - तपकिरी असतो.
तंबाखू सुरवंटाची लक्षणे (Symptoms):
- पुंजक्यातून बाहेर पडलेल्या अळ्या सुरवातीस समूहाने राहतात, पानाच्या खालचा भाग व कळ्या खरवडून खातात.
- मोठ्या अळ्या पानावर मोठे छिद्र पाडून खातात. प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणावर असेल तर झाडाची पूर्ण पाने व कळ्या खाऊन पानांच्या फक्त शिराच शिल्लक राहिलेल्या दिसतात.
उपाय (Remedy):
- तंबाखू सुरवंटाच्या नियंत्रणासाठी या किडीच्या प्रजनन क्षमतेवर वार करायला हवा.
- एक जोडी हजारोच्या क्षमतेने अंडी घालत असल्याने जर आपण पतंग नियंत्रित केले तर पिकाचे मोठे नुकसान टळेल. यासाठी आपण शेतात कामगंध सापळे लावावेत.
- एकरी 6 सापळे बसवावेत.
- तसेच पिकाच्या चारही बाजूने एरंड पीक किंवा सापळा पिके घ्यावीत.
- क्लोरपायरीफॉस 20% ईसी (टाटा रैलिस-तफाबान) 400 मिली/प्रति एकरी किंवा
- क्विनालफोस 25% ईसी (धानुका-धानुलक्स) 400 मिली/प्रति एकरी 200 लिटर पाण्यात मिसळून फवारावे.
कोळी (Mites):
कोळी कीटकाची ओळख (Identification of Rose Mites):
- कोळी ही कीड अष्टपाद वर्गातील असून, आकाराने सूक्ष्म असते. साध्या डोळ्यांनी दिसणे कठीण जाते.
- पानांच्या शिराजवळ किंवा बरेचदा सालीवर बारीक खळग्यात ती अंडी घालते.
- प्रौढ लांबट, पिवळे असून, पिल्ले फिक्कट पिवळसर असतात.
- पिले व प्रौढ कोळी दिसायला सारखेच असले, तरी आकार लहान - मोठा असतो.
कोळी कीटकाची लक्षणे (Symptoms of Mites):
- हे कीटक पानाच्या मागच्या बाजूस राहून पेशीतील रस शोषतात.
- प्रादुर्भावग्रस्त पानाच्या कडा खालच्या बाजूस मुडपल्या जातात.
- झाडाच्या खालच्या बाजूची पाने आकाराने मोठी गर्द हिरवी, राठ पण कुडतडलेली दिसतात.
- सर्व साधारणपणे पानाचे देठ लांबलेले आढळतात.
- प्रादुर्भावग्रस्त झाडांची वाढ खुंटते.
- उत्पादनात भारी घट होते.
कोळी कीटकाचे व्यवस्थापन (Management of Mites):
- नियंत्रणासाठी डायफेंथियूरोन 50% डब्ल्यूपी (सिजेंटा - पेगासस) 200 ग्रॅम प्रति एकर किंवा
- क्लोरफेनापीर 10% एससी (Inteprid - BASF) 300 ते 400 मिली प्रति एकर किंवा
- सायनोपायराफेन 30% ( Kunoichi- Insecticide india) 80 ते 120 मिली प्रति एकर किंवा
- पायरिडाबेन 20% डबल्यु/डबल्यु डबल्युपी (हनाबी - गोदरेज) 200 ग्रॅम प्रति एकर किंवा
- फेनपायरॉक्सिमेट 5% एससी (सेडना - टाटा) 120 ते 240 मिली प्रति एकर किंवा
- स्पाइरोमेसिफेन 240 एससी 22.9% डब्ल्यू/डब्ल्यू (बायर - ओबेरॉन) 200 मिलीची प्रति एकर 200 लिटर पाण्यातून फवारणी करावी.
फवारणी करताना घ्यावयाची काळजी:
- फवारणीसाठी गढूळ पाणी वापरू नये. स्वच्छ पाणीच वापरावे.
- फवारणी द्रावण प्लास्टिक बकेटमध्ये करावे.
- शक्य झाल्यास फवारणीच्या वेळेस आपण स्वतः शेतात हजर राहावे.
- फवारणीच्या दिवशी ढगाळ वातावरण असल्यास शक्यतोवर फवारणी करू नये व केल्यास देहात lokke 5 मिली प्रति 15 लीटर पंप वापर अवश्य करावा. तरीही ताबडतोब पाऊस पडल्यास फवारणीचा फायदा होत नाही.
- औषध तयार करताना प्रथम थोड्या पाण्यात घेऊन नंतर जास्त पाण्यात मिसळावे व व्यवस्थित ढवळून घ्यावे.
- फवारणी शक्यतोवर सकाळी व दुपारी 4 नंतर करावी. जास्त उन्हामध्ये कृषी रसायनांचे विघटन होते व पाहिजे तसे परिणाम दिसत नाहीत.
- तणनाशकांचा पंप फवारणीसाठी शक्यतोवर वापरू नाही.
- एकाच औषधाचा किंवा एकाच गटातील औषधांचा सतत वापर करू नये. त्यामुळे किडींमध्ये प्रतिकारशक्ती वाढते.
- कीटकनाशके, बुरशीनाशके, संजीवके, एकत्र फवारताना त्यांची सुसंगतता पडताळून पाहावी. द्रावण घट्ट झाल्यास, फाटल्यास किंवा न विरघळल्यास फवारू नये.
- फवारणीसाठी तयार करून ठेवलेल्या द्रावणाचा ताबडतोब वापर करावा, ते जास्त काळ ठेवू नये.
- फवारणी सर्व झाडावर खालीवर पानांच्या मागे-पुढे एकसमान होईल याची काळजी घ्यावी.
तुम्ही तुमच्या गुलाब पिकामधील प्रमुख कीटकांचे व्यवस्थापन कसे करता? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “शेतकरी डॉक्टर” चॅनेलला फॉलो करा.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):
1. गुलाब पिकाला लागणारे प्रमुख रोग कोणते?
भुरी, काळे ठिपके, करपा हे गुलाब पिकाला लागणारे प्रमुख रोग आहेत.
2. महाराष्ट्रात गुलाबासाठी योग्य हवामान कोणते?
महाराष्ट्रातील हवामानात गुलाब वर्षभर फुलते.
3. गुलाबासाठी कोणती जमीन योग्य असते?
गुलाबाला हलकी ते मध्यम जमीन योग्य असते.
4. गुलाबाची अभिवृद्धी कशी करता येते?
गुलाबाची अभिवृद्धी बी, फाटे कलम, गुटी कलम आणि डोळा भरून करता येते.
कृपया सुरू ठेवण्यासाठी लॉगिन करा
Get free advice from a crop doctor