मे महिन्यात अशा प्रकारे घ्या चारा पिकांची काळजी (Take care of fodder crops in the month of May)

नमस्कार शेतकरी मित्रांनो

जनावरांच्या उत्तम संगोपनाकरिता आहारामध्ये सकस हिरवा चारा हा फार महत्वाचा घटक आहे. चारा पिके ही अशी पिके आहेत जी प्रामुख्याने प्राण्यांसाठी अन्न म्हणून घेतली जातात. चारा पिकांमध्ये एकदल तसेच द्विदल प्रकारातील विविध चारा पिकांचा, गवताचा व झाडझुडपांचा समावेश असतो. दुग्धव्यवसायात जनावरांसाठी चारा पिकांना अनन्यसाधारण महत्त्व असले तरी त्यांच्या क्षेत्राविषयी तसेच उत्पादनाविषयी सांख्यिकी विषयक माहितीची नोंद ठेवली जात नाही. महाराष्ट्रात निव्वळ चाऱ्यासाठी जी पिके घेतली जातात त्यांचे क्षेत्र साधारणपणे 8 लक्ष हेक्टर इतके आहे. उन्हाळा हा शेतीसाठी महत्त्वाचा आणि कठीण काळ असतो तसाच तो चारा पिकांसाठी देखील अवघड काळ असतो. या हंगामात शेतकऱ्यांना आपल्या पिकांची जशी चांगली काळजी घेणे आवश्यक असते तसेच चारा पिकांची देखील चांगली काळजी घेणे गरजेचे असते. म्हणूनच आजच्या आपल्या या भागात आपण उन्हाळ्यात चारा पिकांची कशी काळजी घ्यावी, याबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.

उन्हाळी हंगामामध्ये हिरव्या चाऱ्याचा तुटवडा जास्त प्रमाणात दिसून येतो. हे लक्षात घेऊन उन्हाळी हंगामामध्ये पुरेशा हिरव्या चाऱ्यासाठी संकरित नेपियर, बाजरी, कडवळ, मका, चवळी या चारा पिकांच्या सुधारित जातींची लागवड करावी.

ज्वारी (कडवळ):

• या पिकामध्ये 8 ते 9 टक्के प्रथिने तसेच 20 ते 25 टक्के शुष्क पदार्थ असतात.
• हलकी जमीन व कमी पाणी अशा भागामध्ये ज्वारीची लागवड करावी. या पिकाची उत्तम वाढ होऊ शकते.

चवळी:

• हे द्विदल वर्गातील चाऱ्याचे उत्तम पीक आहे.
• 55 ते 60 दिवसांत हे पीक घेता आहे. याचा चारा पालेदार, मऊ आणि सकस असतो.
• हिरव्या चाऱ्यामध्ये 16 ते 18 टक्के प्रथिने असतात.
• चवळी ही संपूर्ण पीक घेण्यास उत्तम आहे तसेच मिश्रपीक म्हणून मका, ज्वारी, बाजरी यांसारख्या एकदल चारा पिकांतही घेता येते.

संकरित नेपियर:

• भरपूर उत्पादन आणि वर्षभर हिरवा चारा देणारे हे पीक आहे.
• हे गवत बहुवर्षायू, जास्त उत्पादन, जलद वाढणारे आहे.
• एकदा लागवड केल्यास हे पीक 4 ते 5 वर्षांपर्यंत उत्पादन देते.

मका:

• हिरव्या चाऱ्याच्या निर्मितीसाठी बागायती भागामध्ये लागवडीसाठी योग्य आहे.
• हे पीक जोमाने वाढणारे, भरपूर उत्पादन देणारे, जनावरांच्या आवडीचे आहे.
• यामध्ये 20 ते 22 टक्के शुष्क पदार्थ आणि 9 ते 10 टक्क्यांपर्यंत प्रथिने मिळतात.
• हे पीक मुरघास बनविण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

बाजरी:

• हे एकदल वर्गातील हिरवा चारा देणारे उत्तम पीक आहे. हा चारा पौष्टिक असतो.
• चारा पालेदार, रसाळ, गोड, लव विरहित, मऊ, उंच वाढणारा, भरपूर फुटवे असणारा आहे.
• 5 ते 6 महिन्यांच्या कालावधीत तीन कापण्या मिळून भरपूर व चांगल्या प्रतीचा चारा मिळतो.
• मार्च महिन्यात पेरणी करावी.
• ज्वारी व मक्यापेक्षा बाजरीला कमी पाणी लागते, जास्त उत्पादन मिळते.

उन्हाळी चार पिकांची पेरणी:

उन्हाळी चारा पिकांची पेरणी फेब्रुवारी ते मार्च दरम्यान करावी.

उन्हाळयात चारा पिकांची घ्यावयाची काळजी:

सिंचन (Irrigation):

• उन्हाळ्याच्या महिन्यामध्ये चारा पिकांना पुरेसे पाणी मिळत असल्याची खात्री करा.
• त्यांना खोलवर आणि वारंवार पाणी देणे आवश्यक आहे, विशेषत: दीर्घकाळापर्यंत उष्णतेच्या लाटांमध्ये.
• तुम्ही ठिबक सिंचन किंवा स्प्रिंकलर वापरू शकता, परंतु बाष्पीभवन टाळण्यासाठी दिवसाच्या सर्वात उष्ण भागात पाणी देणे टाळा.

मल्चिंग (Mulching):

• चारा पिकांभोवती पालापाचोळ्याचा एक थर जमवल्यास ओलावा टिकवून ठेवण्यास आणि मातीचे तापमान नियंत्रित करण्यास मदत होते.
• मल्चिंगमुळे तणांची वाढ रोखण्यास, तसेच पाणी आणि पोषक घटक योग्य प्रमाणात मिळण्यात देखील मदत होते.

पीक फिरवणे (Crop rotation):

• उन्हाळा हा तुमची पिके फिरवण्याचा (इतर पिकाची लागवड करणे) उत्तम काळ आहे.
• तुमची पिके फिरवून, तुम्ही जमिनीच्या आरोग्याला चालना देताना कीड आणि रोगांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करू शकता.
• पिके फिरवल्याने जमिनीतील पोषक तत्वांचा समतोल राखण्यास आणि मातीपासून होणारे रोग टाळण्यास मदत होते.

कीटक नियंत्रण (Pest Control):

• उन्हाळा हा काळ असतो जेव्हा कीटक सर्वात जास्त सक्रिय असतात, त्यामुळे संसर्गाच्या कोणत्याही लक्षणांवर लक्ष ठेवणे आवश्यक आहे.
• तुमच्या पिकांना इजा न करता कीटकांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी तुम्ही कडुलिंबाच्या तेलासारख्या नैसर्गिक उपायांचा वापर करू शकता.

रोपांची छाटणी (Pruning):

• उन्हाळा हा काळ असतो जेव्हा झाडे सर्वात जोमाने वाढतात.
• रोपांची छाटणी त्यांच्या वाढीवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करते, फळधारणेला प्रोत्साहन देते आणि हवा परिसंचरण सुधारते.
• आपल्या झाडांचा आकार टिकवून ठेवण्यासाठी आणि निरोगी वाढीस प्रोत्साहन देण्यासाठी नियमितपणे रोपांची छाटणी करणे आवश्यक आहे.

काढणी (Harvesting):

उन्हाळा हा बर्‍याच पिकांसाठी पीक सीझन असतो, त्यामुळे सर्वोत्तम गुणवत्ता आणि चव सुनिश्चित करण्यासाठी तुम्ही योग्य वेळी त्यांची कापणी करत आहात याची खात्री करा.

या पोस्टमध्ये नमूद केलेल्या गोष्टी तुम्हाला नक्कीच उपयोगी ठरतील. तुम्ही मे महिन्यात चारा पिकांची काळजी कशी घेता? याविषयीची माहिती इतर पशुपालकांसह शेयर करा. या पोस्टमध्ये नमूद केलेल्या गोष्टी तुम्हाला नक्कीच उपयोगी ठरतील. जर तुम्हाला ही माहिती आवडली असेल तर, अशा अजून माहितीसाठी "पशु ज्ञान" चॅनेलला फॉलो करा. तसेच ही पोस्ट लाईक आणि शेअर करायला विसरू नका.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions)

1. उन्हाळी हंगामात चाऱ्यासाठी कोणत्या पिकांची लागवड करावी?

उन्हाळी हंगामामध्ये पुरेशा हिरव्या चाऱ्यासाठी संकरित नेपियर, बाजरी, कडवळ, मका, चवळी या चारा पिकांच्या सुधारित जातींची लागवड करावी.

2. चार पिकामध्ये कोणत्या पिकांचा समावेश होतो?

चारा पिकामध्ये एकदल तसेच द्विदल प्रकारातील विविध चारा पिकांचा, गवताचा व झाडझुडपांचा समावेश होतो.

3. उन्हाळी चार पिकांची पेरणी कधी करावी?

उन्हाळी चारा पिकांची पेरणी फेब्रुवारी ते मार्च दरम्यान करावी.