आंबा पिकावरील सर्वात गंभीर अँथ्रॅकनोज बुरशीवर असे मिळवा नियंत्रण! (The most serious Anthracnose fungus on Mango crop - Control and Management !)

नमस्कार शेतकरी बंधूंनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!

पुरातन काळापासून भारतात आंब्याची लागवड केली जात असून 400 वर्षांपूर्वी पासून आंब्याचे व्यापारी तत्वावर लागवडीचे पुरावे आढळतात. परिपक्व फळांचा आकर्षक रंग, मधूर चव आणि उत्कृष्ट पौष्टीकता या गुणांमुळे आंबा हे फळ जगातील अत्युच्य फळ समुहामध्ये वरच्या स्थानावर विराजमान झाले आहे. आंबा या पिकाखालील क्षेत्र व त्यापासून मिळणारे उत्पादन यांचा विचार केला तर भारताचा जगामध्ये प्रथम क्रमांक लागतो. आंबा शेती हा महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचा कृषी व्यवसाय असून, महाराष्ट्र हे देशातील सर्वात मोठे आंबा उत्पादक राज्य आहे. महाराष्ट्रातील आंबा शेती मुख्यत्वे राज्याच्या पश्चिम आणि दक्षिण भागात केली जाते, जेथे हवामान आणि मातीची परिस्थिती आंब्याच्या लागवडीसाठी अनुकूल आहे. आंबा हे फळ बाजारात 90 ते 100 दिवस उपलब्ध असते. परंतू भारतात व परदेशातही आंब्याला वर्षभर मागणी असते. दर्जेदार व भरपूर आंबा फळांसाठी निरोगी, जैविक व अजैविक ताण नसणारी आंब्याची झाडे असणे महत्वाचे असते. म्हणूनच आंब्याचा हा लोकप्रिय हंगाम आला असताना, आंबा पिकावरील सर्वात गंभीर अँथ्रॅकनोज बुरशीवर कसे नियंत्रण मिळवावे याविषयीची माहिती जाणून घेऊया.

अँथ्रॅकनोज रोगाविषयी (About Anthracnose disease):

• अनेक भागात जेथे आंब्याचे पीक घेतले जाते त्यापैकी, ज्या भागात सर्वात विनाशकारी पाऊस पडतो तेथे अँथ्रॅकनोज रोगाचे परिणाम दिसून येतात.
• कोलेटोट्रिचम ग्लोईओस्पोरिऑइड्स या बुरशीमुळे आंबा फळाला अँथ्रॅकनोज रोग होतो.
• या बुरशीला ओले किंवा दमट हवामान अनुकूल असते सोबतच या हवामानात बीजाणूंचा प्रसार देखील अधिक होतो.
• तसेच मित्रहो ही बुरशी तुलनेने कमी अंतरात, कमी कालावधीत रोगाचा प्रसार करण्यास सक्षम असते.
• बऱ्याचवेळा ही बुरशी आंब्याच्या कोई मध्ये किंवा जमिनीवरील पिकाच्या अवशेषात जिवंत राहते.
• अनुकूल हवामानात निरोगी, जखमी न झालेल्या कैऱ्यांवर वाऱ्याद्वारे किंवा पावसाच्या पडणाऱ्या पाण्यामुळे ही बुरशी पसरते.
• आंबा, केळी हे या बुरशीचे काही पर्याय वाहक आहेत.
• मध्यम तापमान, अतिशय उच्च आर्द्रता आणि जमिनीचा कमी सामु या रोगाच्या वाढीसाठी अनुकूल असतात.
• कोरडी हवा, कडक ऊन किंवा अतिशय जास्त तापमान या बुरशीची वाढ थांबवितात.
• या बुरशीला तिचे जीवन चक्र पूर्ण करण्यासाठी लागण झालेली फळे एका विशिष्ट प्रमाणात पर्यंत पिकणे गरजेचे असते.

अँथ्रॅकनोज बुरशीची लक्षणे (Symptoms of Anthracnose disease):

• अँथ्रॅकनोज बुरशी पानांवर आणि देठांवर दिसते पण जास्त करून हा फळांवर होणारा रोग आहे.
• प्रादुर्भाव झालेली पाने ही राखाडी तपकिरी होऊन त्यांच्या कडा गडद पिवळ्या दिसतात.
• कालांतराने हे पडलेले डाग मोठे होतात. एकमेकात मिसळल्या सारखे दिसतात. त्यांचा आकार मोठा होतो. ज्याने मोठे करपलेले भाग तयार होतात. सुरुवातीच्या काळात फळांच्या सालीवर लहान, फिक्कट रंगाचे ठिपके दिसतात. जशी फळे पिकतात तसे डाग चांगलेच मोठ्या आकाराचे आणि गोल गडद तपकिरी रंगाचे होतात.
• काही वेळेस फळांना साठवण करून शीतगृहामध्ये ठेवले जाते. अशा वेळीसुद्धा फळांवर या रोगाची लक्षणे दिसतात किंवा येऊ शकतात.

अँथ्रॅकनोज बुरशीचे रासायनिक नियंत्रण (Management of Anthracnose disease):

• कार्बेन्डाझिम 12% + मॅन्कोझेब 63% डब्ल्यू.पी (देहात-साबू) 600 ग्रॅम प्रति एकर 300 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी किंवा
• थायोफेनेट मिथाइल 70% डब्ल्यूपी (देहात-डी-वॉल) 600 ग्रॅम प्रति एकर 300 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी किंवा
• कार्बेन्डाझिम 50% डबल्युपी (क्रिस्टल-बाविस्टीन) 300 ग्रॅम प्रति एकर 300 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

फवारणी करताना घ्यावयाची काळजी:

• फवारणीसाठी गढूळ पाणी वापरू नये. स्वच्छ पाणीच वापरावे.
• फवारणी द्रावण प्लास्टिक बकेटमध्ये करावे.
• शक्य झाल्यास फवारणीच्या वेळेस आपण स्वतः शेतात हजर राहावे.
• फवारणीच्या दिवशी ढगाळ वातावरण असल्यास शक्यतोवर फवारणी करू नये व केल्यास बेस्ट स्टीकरचा वापर अवश्य करावा. तरीही ताबडतोब पाऊस पडल्यास फवारणीचा फायदा होत नाही.
• औषध तयार करताना प्रथम थोड्या पाण्यात घेऊन नंतर जास्त पाण्यात मिसळावे व व्यवस्थित ढवळून घ्यावे.
• फवारणी शक्यतोवर सकाळी व दुपारी 4 नंतर करावी. जास्त उन्हामध्ये कृषी रसायनांचे विघटन होते व पाहिजे तसे परिणाम दिसत नाहीत.
• तणनाशकांचा पंप फवारणीसाठी शक्यतोवर वापरू नाही.
• एकाच औषधाचा किंवा एकाच गटातील औषधांचा सतत वापर करू नये. त्यामुळे किडींमध्ये प्रतिकारशक्ती वाढते.
• कीटकनाशके, बुरशीनाशके, संजीवके, एकत्र फवारताना त्यांची सुसंगतता पडताळून पाहावी. द्रावण घट्ट झाल्यास, फाटल्यास किंवा न विरघळल्यास फवारू नये.
• फवारणीसाठी तयार करून ठेवलेल्या द्रावणाचा ताबडतोब वापर करावा, ते जास्त काळ ठेवू नये.
• फवारणी सर्व झाडावर खालीवर पानांच्या मागे-पुढे एकसमान होईल याची काळजी घ्यावी.

तुम्ही तुमच्या आंबा पिकामधील सर्वात गंभीर अँथ्रॅकनोज बुरशीवर कसे नियंत्रण मिळवता? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “शेतकरी डॉक्टर” चॅनेलला फॉलो करा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. आंबा झाडाला लागणारे कीटक व रोग कोणते?

तुडतुडे, कोळी, मिजमाशी, पिठ्या ठेकूण इ. कीटक तसेच करपा व भुरी रोग.

2. आंबा पिकाला मोहोर कधी येतो?

आंब्याच्या पिकाला मोहोर फुटण्याची क्रिया साधारणपणे डिसेंबरच्या दुसर्‍या पंधरवड्यापासून सुरू होते आणि ती जानेवारी अखेरपर्यंत चालू राहते.

3. आंब्यावरील बुरशीजन्य रोगांपैकी सर्वात जास्त हानिकारक रोग कोणता?

पावडरी मिल्ड्यू म्हणजेच भुरी व अँथ्रॅकनोज बुरशी हे आंबा पिकावरील सर्वात जास्त हानिकारक बुरशीजन्य रोग आहेत.