तणनाशक फवारणीपूर्वी लक्षात ठेवण्याच्या गोष्टी (Things to remember before spraying herbicides)

नमस्कार शेतकरी बंधूंनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!

तुम्हाला तर माहीतच आहे की तण म्हणजे हानिकारक गवत. हे अगदी घरातील बागेपासून ते शेती पर्यंत कुठेही उगवतात. तण हे शेतीच्या कामात व्यत्यय आणतात, श्रम वाढवतात, लागवडीच्या खर्चात भर घालतात आणि पिकांचे उत्पन्न कमी करतात. तणामुळे केवळ पीक उत्पादनच घटत नाही तर तणांच्या प्रादुर्भावामुळे कृषि उत्पादनाची गुणवत्ता, जैव विविधता, मनुष्याचे व जनावरांचे आरोग्य या गोष्टींवरही विपरीत परिणाम होतो. उपलब्ध आकडेवारीनुसार एक तृतीयांशपेक्षा जास्त उत्पादनातील घट ही केवळ तणांमुळे येते. याच तणांचे नियंत्रण करण्यासाठी तणनाशक फवारणीपूर्वी कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवायच्या याविषयीची माहिती जाणून घेणार आहोत.

तण व्यवस्थापन म्हणजे काय (What is Weed Management)?

कमीत कमी पर्यावरणीय प्रदूषणासह पिकाची आर्थिक हानी कमी करण्यासाठी तणांची संख्या आणि त्यांचा विकास कमी करण्याची पद्धत म्हणजेच तण व्यवस्थापन.

तणांचे मुख्यत्वे दोन प्रकार आहेत ते म्हणजे Weeds-Types):

1) एकदलवर्गीय – शिप्पी, लोना, मरड, घोडकात्रा, पंदाड, हराळी, कुंदा, लव्हाळा, विंचू चिमणचारा.

2) द्विदलवर्गीय – दीपमाळ, दुधी, नाठ, कुंजरू, काठेमाठ, माका, हजारदाणी, तांदुळजा, पेटारी, रानताग, उंदीर काणी, शेवरा, चिमटा, रानएरंडी, गाजर गवत, बरबडा, कुरडू, टाळप, पाथर, चांदवेल, चंदनबटवा इ.

तणनाशक फवारणीपूर्वी लक्षात ठेवायच्या गोष्टी (Things to remember before spraying herbicides):

• उगवणपूर्ण तणनाशके फवारताना जमिनीत ओल असावी.
• नॅपसॅक फवारणी पंपाचा वापर करावा, फ्लॅट फॅन किंवा फ्लडजेट नोझलचा वापर करावा. तणनाशकासाठी स्वतंत्र फवारणी पंप वापरावा. पंप स्वच्छ धुऊनच वापरावा.
• फवारणी करताना हवा शांत असावी. ढगाळ वातावरणात फवारणी करू नये.
• पाऊस न येण्याची शक्यता (किमान 2 ते 4 तास) लक्षात घेऊन फवारणी करावी.
• कीटकनाशकांपासून तणनाशके स्वतंत्र ठेवावीत.
• शिफारस केलेली तणनाशके संबंधित पिकासाठी, दिलेल्या मात्रेमध्ये, दिलेल्या वेळी आणि दिलेल्या पद्धतीने वापरावीत.
• फवारणीसाठी वापरावयाचे पाणी स्वच्छ असावे.
• तणनाशकांचा आलटून-पालटून वापर करावा.
• तणनाशके वापरलेल्या जमिनीत सेंद्रिय खतांचा वापर करावा.
• उभ्या पिकात हुडचा वापर करावा.
• फवारणी करताना हातमोजे, तोंडाला फडका किंवा मास्क वापरावा.
• फवारणी करताना धूम्रपान करू नये, तंबाखू खाऊ नये.

तणनाशकामुळे होणारे फायदे:

• पीक उत्पादन वाढते.
• तणनाशके मॅन्युअल खुरपणी किंवा तण नियंत्रणाच्या इतर यांत्रिक पद्धतींपेक्षा अधिक किफायतशीर ठरतात, विशेषत: मोठ्या शेतात.
• हाताने तण काढणे किंवा तण नियंत्रणाच्या इतर यांत्रिक पद्धतींच्या तुलनेत तणनाशकांचा वापर केल्यास वेळ वाचतो.
• तणनाशके मशागतीची गरज कमी करतात, ज्यामुळे मातीची धूप रोखता येते आणि मातीचे आरोग्य सुधारते. जीवाश्म इंधनावर चालणाऱ्या यंत्र सामग्रीची गरज कमी करून ते हरितगृह वायूचे उत्सर्जनही करतात.
• तणनाशके शेतातील मजुरीचा खर्च कमी करू शकतात.

तणनाशकांमुळे होणारे तोटे:

• काही तणनाशके नॉन-बायोडिग्रेडेबल असतात आणि दीर्घ काळासाठी हानिकारक असतात.
• तणनाशके किंचित विषारी आहेत. त्यामुळे ती विविध आजारांना कारणीभूत ठरू शकतात. काही डोळ्यांच्या आणि त्वचेच्या समस्या आणि वापरकर्त्यांच्या श्वासोच्छवासावर देखील परिणाम करू शकतात आणि तण नाशकाच्या अयोग्य वापरामुळे मृत्यू देखील होऊ शकतो.
• वाहत्या पावसाच्या पाण्यासह तणनाशके प्रवाहात वाहून जाऊ शकतात किंवा भूगर्भातील पाण्याच्या पुरवठ्यात मिसळून पाणी प्रदूषित करू शकतात.
• तृणभक्षी तणनाशकांनी उपचार केलेल्या वनस्पती खाऊ शकतात ज्यामुळे वाढणाऱ्या अन्न साखळीत विषारी घटक जातील.

तुम्ही तणनाशक फवारणीपूर्वी कोणत्या गोष्टींची काळजी घेता? आणि तुम्हाला त्यांचा काय फायदा दिसून आला? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “तण व्यवस्थापन” चॅनेलला फॉलो करा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. तण किती प्रकारचे असतात?

तण एकदलवर्गीय व द्विदलवर्गीय अशा दोन प्रकारचे असतात.

2. तणनाशक फवारणीनंतर किती दिवस शेतात मशागत करू नये?

ग्लायफोसेटसारखे तणनाशक फवारल्यानंतर कमीत कमी 21 दिवस शेतात कोणतीही मशागत करू नये.

3. तणनाशक फवारणीसाठी कोणते नोझल व पंप वापरावा?

जमिनीवर तणनाशक फवारणी करत असल्यास शक्यतो फ्लॅटफेन नोझलचा वापर करावा व पीक उगवणीनंतर फवारावयाच्या तणनाशकाकरिता शक्यतो फ्लडजेट नोझलचा वापर करावा. तणनाशकांच्या फवारणीसाठी शक्यतो वेगळा पाठीवरचा नॅपसॅप पंप वापरावा.