जिरॅनियम मधील तण व्यवस्थापन (Weed Management in Geranium)

नमस्कार शेतकरी बंधूंनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!

जिरॅनियम ही एक फुल वर्गीय वनस्पती असून ती मूळत: दक्षिण आफ्रिकेतील फुलांच्या वनस्पतीची एक जात आहे. या पिकाची लागवड त्याच्या सुवासिक पानांसाठी केली जाते. या झाडाची फुले लाल किंवा पांढऱ्या रंगाची असतात. या फुलांपासून मिळणाऱ्या तेलाचा वापर सुगंधी द्रव्य, सौंदर्य प्रसाधने, आणि अरोमाथेरेपीसाठी केला जातो. भारतीय शेतकऱ्यांसाठी जिरॅनियमची शेती ही आर्थिक प्रगती साधण्यासाठी फायदेशीर ठरतं आहे. जिरॅनियमच्या शेती मधून उत्पादन घेऊन आर्थिक स्थैर्य प्राप्त होत आहे. पारंपरिक पिकांना जिरॅनियम हा पर्यायी उपाय आहे यातून शेतकऱ्यांना उत्पन्नाचे एक भक्कम स्रोत लाभले आहे. पण याच जिरॅनियमच्या शेतात तणांचा प्रादुर्भाव दिसून आल्यास उत्पन्नात घट होते म्हणूनच आजच्या या भागात आपण जिरॅनियम मधील तण व्यवस्थापनाविषयी जाणून घेणार आहोत.

जिरॅनियम पिकाचे तणांमुळे होणारे नुकसान (Damage in Geranium due to Weeds) :

• जमिनीतील ओलावा, पोषक तत्वे, सूर्यप्रकाश आणि जागेसाठी तण पिकाशी स्पर्धा करतात त्यामुळे उत्पादन कमी होते.
• रब्बी आणि उन्हाळी हंगामापेक्षा खरीप हंगामात तणांची तीव्रता जास्त दिसून येते.
• तण वनस्पती परिसर, लागवडीचा हंगाम आणि मातीच्या प्रकारानुसार भिन्न असतात.
• चिकणमातीत बारमाही तण आणि लाल मातीत वार्षिक तण समस्याप्रधान असतात, जिरॅनियम पिकाशी संबंधित सामान्य बारमाही तण म्हणजे हरळी(सिंडन डॅक्टिलॉन), मोथा (सायपेरस रोटंडस) आणि चांद वेल (कॉन्व्होल्युलस आर्वेन्सिस).
• वार्षिक गवतांमध्ये Dianebra retroflexa, Panicum isachne in vertisols आणि Digetartia marginata, Dactylocatinum aeqyptinum हे लाल मातीतील सामान्य तण आहेत.
• कॉमेलिना बेंघालेन्सिस, सायनोटिस एसपीपी हे सामान्यपणे पाहिले जाणारे इतर डिकॉट तण आहेत.
• जिरॅनियम पिकाच्या मुळांना परजीवी म्हणून ओळखले जाते.

जिरॅनियममधील तण नियंत्रणासाठी आंतरमशागत:

• आंतरमशागतीची मुख्य उद्दिष्टे आहेत (अ) तणांचे नियंत्रण (ब) मातीत हवा खेळती ठेवणे (क) जमिनीतील ओलावा टिकवणे (ड) बाष्पीभवन टाळण्यासाठी मातीचे आच्छादन तयार करणे.
• जिरॅनियमची रोपे तयार केल्यानंतर आंतरमशागत प्रामुख्याने कुदळाच्या सहाय्याने केली जाते.
• कुदळाची रुंदी ओळ लावणीच्या अंतरावर आणि अचूकतेवर अवलंबून असते.
• पिकाच्या वाढीच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात, आंतरमशागत करताना रोपे गाडली जाणार नाहीत किंवा फांद्या तुटणार नाहीत याची काळजी घ्यावी लागते.
• टोमॅटो पिकात 8 ते 10 वेळा आंतरमशागत केली जाते.
• भेगा पडू नयेत आणि जमिनीत ओलावा राहावा म्हणून तण नसतानाही वारंवार आंतरमशागत केली जाते.

जिरॅनियम पिकात तणनाशकांचा वापर (Use of herbicides in Geranium) :

जिरॅनियमचे शेत तयार करण्यापुर्वी:

• ऑक्सीफ्लोरफेन 23.5% ईसी (डाऊ-गोल) एकरी 120 मिलीची 400 लिटर पाण्यातून ओलसर जमिनीत फवारणी करावी.
• रुंद पानांचे तण उगवणीपुर्वी आणि उगवणीनंतर देखील हे नियंत्रणासाठी उपयोगी ठरते.
• पिक लागवडीपुर्वी शेताची मशागत करुन मगच लागवड करावी.
• हे तणनाशक लागवड करण्याच्या 90 ते 120 दिवस अगोदर वापरावे.

जिरॅनियमच्या तयार केलेल्या शेतावरिल तण नियंत्रण:

• जिरॅनियमच्या लागवडीनंतर आवश्‍यकतेनुसार खुरपण्या करून पीक तण विरहित ठेवावे.
• तण 1 ते 6 इंचाचे असतांना पॅराक्वॅट डिक्लोराईड 24% एसएल (देहात-चॉपऑफ) 800 ते 1000 मिली / एकर फवारणी करावी.
• तणांसोबत उगवुन आलेले किंवा पुर्नलागवड केलेले रोप देखिल मरुन जाते, त्यामुळे शक्यतो लागवड करण्यापुर्वीच तणनाशक वापरावे.
• फवारणी करतांना जमिनीला चिकटुन फवारणी करावी, जिरॅनियमच्या पानांवर हे तणनाशक उडाल्यास पिकास इजा पोहचते, काळजी पुर्वक फवारणी घ्यावी.
• तणांचे नियंत्रण हे तणांच्या बहुतांशी उंचीवर अवलंबुन असते.

जिरॅनियमचे पीक उगवणीनंतर:

• पुर्नलागवड केलेल्या जिरॅनियमसाठीच उपयुक्त, लागवड करण्यापुर्वी किंवा लागवड केल्यानंतर वापरता येणारे तणनाशक पेंडिमिथालिन 30% ईसी (अडामा पेंडिगम) 1 लिटरची 400 लिटर पाण्यातून फवारणी करावी.
• जिरॅनियमच्या पानांवर उडाल्यास पिकास इजा पोहचते त्यामुळे काळजीपुर्वक फवारणी करावी.
• मेटाक्लोर 50% ईसी (युपीएल-ॲमिकस) ची 800 मिली / एकर फवारणी करतांना जमिनीला चिकटुन करावी, जिरॅनियमच्या पानांवर उडाल्यास पिकास इजा पोहचते त्यामुळे, काळजीपुर्वक फवारणी घ्यावी.
• लागवडीनंतर 16 ते 20 दिवसांनी मेट्रीब्युझीन (टाटा मेट्री) हे तणनाशक शिफारसीनुसार फवारावे.
• तणांचा प्रादुर्भाव टाळायचा असेल तर क्विझालोफॉप इथिल 5% ईसी- Targa Super- धानुका या तणनाशकाचा 1-1.5 मिली डोस वापरावा. (या फवारण्या करताना दोन ओळींच्या मध्ये कराव्या आणि पिकावर तणनाशक उडणार नाही याची काळजी घ्यावी.)
• (वरिल माहिती उपयुक्त आहे तरी तणनाशक शिफारस स्व-जबाबदारीवर वापरावे!)

तणनाशक फवारताना घ्यावयाची काळजी (Precautions to be taken while spraying herbicides) :

• तणनाशके खरेदी करताना अंतिम वापराची मुदत तपासावी. मुदत संपलेली तणनाशके वापरू नयेत.
• तणनाशकांच्या फवारणीसाठी स्वतंत्र व पाठीवरचा पंप वापरावा.
• रासायनिक तणनाशकांचा वापर हा तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच करावा.
• तणनाशके फवारताना जमीन ढेकळेरहित, भुसभुशीत असावी. जमिनीमध्ये ओल असावी.
• तणनाशकांची फवारणी करण्यापूर्वी वाऱ्याचा वेग, स्वच्छ सूर्यप्रकाश आणि पाऊस येण्याची शक्यता या बाबी विचारात घ्याव्यात.
• फवारणीवेळी फवारा मारणाऱ्या व्यक्तीने मागे सरकत जावे. जेणेकरून तणनाशके फवारलेल्या जागी पावले पडणार नाहीत.
• तणनाशकांची फवारणी सर्व ठिकाणी एकसमान दाबाखाली करावी. फवारणीसाठी फ्लॅट फॅन किंवा फ्लडजेट नोझल वापरावेत.
• उभ्या पिकांमध्ये फवारणी करताना द्रावण मुख्य पिकांवर किंवा इतर पिकांवर जाणार नाही याची काळजी घ्यावी. यासाठी हूडचा वापर करावा.
• तणनाशकांचा आवश्यकतेनुसार शिफारशीत प्रमाणात वापर करावा. तणनाशकांचा वारंवार आणि अतिरेकी वापर करणे टाळावे.
• तणनाशके वापरलेल्या जमिनीत दरवर्षी शेणखत, कंपोस्ट खत किंवा गांडूळ खताचा वापर करावा.
• उगवणीपूर्व फवारणी पेरणी दिवशी किंवा दुसऱ्या दिवशी पिकाचे बी मातीने व्यवस्थित झाकल्यानंतरच करावी. पीक अंकुरण झाल्यावर फवारणी करू नये. उगवणीपूर्व तणनाशके फवारताना तणांची उगवण झालेली नसावी.
• फवारणी स्वतःच्या अथवा शेजारच्या शेतात उडणार नाही याची संपूर्ण दक्षता घ्यावी. तणनाशकांचा संपर्क अन्य कीटकनाशके, बुरशीनाशके, बियाणे यांच्याशी येणार नाही याची काळजी घ्यावी.
• फवारणी स्वतःच्या अथवा शेजारच्या शेतात उडणार नाही याची संपूर्ण दक्षता घ्यावी.
• तणनाशकांचा संपर्क अन्य कीटकनाशके, बुरशीनाशके, बियाणे यांच्याशी येणार नाही याची काळजी घ्यावी.
• तणनाशके खरेदी करताना अंतिम वापराची मुदत तपासावी. मुदत संपलेली तणनाशके वापरू नयेत.
• रासायनिक तणनाशकांचा वापर हा तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच करावा.
• तणनाशकांचा आवश्यकतेनुसार शिफारशीत प्रमाणात वापर करावा. तणनाशकांचा वारंवार आणि अतिरेकी वापर करणे टाळावे.

तुम्ही जिरॅनियम पिकाचे तणांपासून कसे संरक्षण करता? आणि कोणती तणनाशके वापरता? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “तण व्यवस्थापन” चॅनेलला फॉलो करा. तसेच ही माहिती अधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी पोस्ट लाईक आणि शेयर करायला विसरु नका.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. जिरॅनियम म्हणजे काय?

जिरॅनियम ही एक सुगंधी वनस्पती आहे. या वनस्पतीला गरिबांचे गुलाब असे सुद्धा संबोधले जाते.

2. जिरॅनियमचा उपयोग काय?

या वनस्पतीच्या माध्यमातून तेलाची निर्मिती होते आणि हे तेल अगदी उपयुक्त ठरत आहे. जिरॅनियमच्या वनस्पतीपासून तेल निघते आणि त्या तेलापासूनच विविध सौंदर्यप्रसाधने यासोबतच सुगंधी वस्तू म्हणजे साबण, परफ्युम इत्यादी गोष्टी बनवतात.

3. जिरॅनियमचे पीक वर्षभरात किती वेळा येते?

एका वर्षामध्ये सरासरी तीन वेळा जिरॅनियम या पिकाचे उत्पादन मिळते.