गुलाब पिकातील तण व्यवस्थापन (Rose -Weed Management)

नमस्कार शेतकरी बंधूंनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!

महाराष्ट्रात फुलशेतीचा प्रसार झपाट्याने होत आहे. गुलाबाच्या फुलांची शेती ही अनेक वर्षांपासून भारतातील सर्वात किफायतशीर शेती व्यवसायांपैकी एक आहे. या फुलांचा मोठ्या प्रमाणावर सजावटीच्या उद्देशाने वापर केला जातो आणि गुलाब हे सुंदर रंग, सुगंध आणि आकार यासाठी लोकप्रिय आहे. देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत गुलाबाच्या वाढत्या मागणीमुळे, भारतातील अनेक शेतकऱ्यांसाठी गुलाबाची लागवड हा एक फायदेशीर व्यवसाय बनला आहे. महाराष्ट्रातील हवामानात गुलाब वर्षभर फुलते. मात्र, इतर कोणत्याही पिकांप्रमाणे, गुलाब पिकाला सुद्धा तणांच्या आव्हानांना तोंड द्यावे लागते जे पोषक तत्व, पाणी आणि सूर्यप्रकाशासाठी एकमेकांशी स्पर्धा करते, ज्यामुळे उत्पादन क्षमता कमी होते. या समस्येचा सामना करण्यासाठी व तणांचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करण्यासाठी शेतकरी तणनाशकांकडे वळतात. म्हणूनच आजच्या आपल्या या लेखात आपण गुलाब पिकातील तण नियंत्रणाविषयी जाणून घेणार आहोत.

तण व्यवस्थापन म्हणजे काय?

कमीत कमी पर्यावरणीय प्रदूषणासह पिकाची आर्थिक हानी कमी करण्यासाठी तणांची संख्या आणि त्यांचा विकास कमी करण्याची पद्धत म्हणजेच तण व्यवस्थापन.

तण नियंत्रणासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय (Preventive measures):

• शेतामध्ये पूर्ण कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत वापरावे.
• लागवडीपूर्वी शेतात उगवलेली तणे काढून टाकावीत.
• बागेत तणांची कमीत कमी उगवण होईल याकडे लक्ष द्यावे. त्यामुळे कीड - रोगांच्या पुढील प्रसारास आळा बसेल.
• खुरपणी करून तण काढणे, कोळपणी करणे, पिकाला भर देणे ही आंतरमशागतीची कामे नियमित आणि वेळेवर करणे आवश्‍यक आहे.
• त्‍याकरिता आवश्‍यकतेनुसार खुरपणी करून तण काढून घ्‍यावे.
• तसेच पिकास मातीची भर द्यावी.

वापरायची तणनाशके:

• ऑक्सीफ्लोरफेन 23.5% ईसी (डाऊ-गोल) एकरी 60 मिलीची 200 लिटर पाण्यातून ओलसर जमिनीत फवारणी करावी.
• मेट्रिबुझीन 70% डब्लूपीची (टाटा रैलिस-टाटा मेट्री) 140 ग्रॅमची एकरी 200 ली पाण्यातून फवारणी करावी.

तणनाशकामुळे होणारे फायदे:

• पीक उत्पादन वाढते.
• तणनाशके, खुरपणी किंवा तण नियंत्रणाच्या इतर यांत्रिक पद्धतींपेक्षा अधिक किफायतशीर ठरतात, विशेषत: मोठ्या शेतात.
• हाताने तण काढणे किंवा तण नियंत्रणाच्या इतर यांत्रिक पद्धतींच्या तुलनेत तणनाशकांचा वापर केल्यास वेळ वाचतो.
• तणनाशके मशागतीची गरज कमी करतात, ज्यामुळे मातीची धूप रोखता येते आणि मातीचे आरोग्य सुधारते. जीवाश्म इंधनावर चालणाऱ्या यंत्र सामग्रीची गरज कमी करून ते हरितगृह वायूचे उत्सर्जनही करतात.
• तणनाशके शेतातील मजुरीचा खर्च कमी करू शकतात.

तणनाशकांमुळे होणारे तोटे:

• काही तणनाशके नॉन-बायोडिग्रेडेबल असतात आणि दीर्घ काळासाठी हानिकारक असतात.
• तणनाशके किंचित विषारी असतात. त्यामुळे ती विविध आजारांना कारणीभूत ठरू शकतात. काही डोळ्यांच्या आणि त्वचेच्या समस्या आणि वापरकर्त्यांच्या श्वासोच्छवासावर देखील परिणाम करू शकतात आणि तण नाशकाच्या अयोग्य वापरामुळे मृत्यू देखील होऊ शकतो.
• वाहत्या पावसाच्या पाण्यासह तणनाशके प्रवाहात वाहून जाऊ शकतात किंवा भूगर्भातील पाण्याच्या पुरवठ्यात मिसळून पाणी प्रदूषित करू शकतात.
• तृणभक्षी तणनाशकांनी उपचार केलेल्या वनस्पती खाऊ शकतात ज्यामुळे वाढणाऱ्या अन्न साखळीत विषारी घटक जातील.

तणनाशके फवारताना घ्यावयाची काळजी (Herbicide):

• ढगाळ व पावसाळी वातावरण तसेच धुके किंवा पाऊस असताना फवारणी करू नये.
• वारा नसताना व जमिनीत ओलावा असताना उगवणीपूर्वी फवारणी करावी. स्वच्छ पाणी वापरावे.
• जमिनीवर फवारावयाचे तणनाशक चांगली मशागत केलेल्या ढेकळेरहित जमिनीवर फवारावे.
• तणनाशक ढेकळाखाली उगवणाऱ्या तणांपर्यंत पोहोचू शकत नाही. पर्यायाने पूर्णपणे नियंत्रण होत नाही.
• उगवणीपूर्व फवारणी पेरणी दिवशी किंवा दुसऱ्या दिवशी पिकाचे बी मातीने व्यवस्थित झाकल्यानंतरच करावी.
• पीक अंकुरण झाल्यावर फवारणी करू नये.
• उगवणीपूर्व तणनाशके फवारताना तणांची उगवण झालेली नसावी.
• फ्लॅट फॅन किंवा फ्लड जेट नोझल वापरावे. म्हणजे फवारणी सर्वत्र सारख्या प्रमाणात होईल. असे नोझल कमी दाबावर फवारा उडवते. त्यामुळे शेजारच्या पिकावर फवारा जात नाही.
• फवारणी स्वतःच्या अथवा शेजारच्या शेतात उडणार नाही याची संपूर्ण दक्षता घ्यावी.
• तणनाशकांचा संपर्क अन्य कीटकनाशके, बुरशीनाशके, बियाणे यांच्याशी येणार नाही याची काळजी घ्यावी.
• तणनाशके खरेदी करताना अंतिम वापराची मुदत तपासावी. मुदत संपलेली तणनाशके वापरू नयेत.
• रासायनिक तणनाशकांचा वापर हा तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच करावा.
• तणनाशकांचा आवश्यकतेनुसार शिफारशीत प्रमाणात वापर करावा. तणनाशकांचा वारंवार आणि अतिरेकी वापर करणे टाळावे.
• तणनाशके वापरलेल्या जमिनीत दरवर्षी शेणखत, कंपोस्ट खत किंवा गांडूळ खताचा वापर करावा.

तुम्ही गुलाब पिकातील तणांचे व्यवस्थापन कसे करता? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “तण व्यवस्थापन” चॅनेलला फॉलो करा. तसेच तुमच्या समस्यांच्या निवारणासाठी आमच्या टोल फ्री क्रमांक 1800-1036-110 वर संपर्क साधून कृषी तज्ञांकडून मोफत सल्ला मिळवा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. तण किती प्रकारचे असतात?

तण एकदलवर्गीय व द्विदलवर्गीय अशा दोन प्रकारचे असतात.

2. तण व्यवस्थापन म्हणजे काय?

कमीत कमी पर्यावरणीय प्रदूषणासह पिकाची आर्थिक हानी कमी करण्यासाठी तणांची संख्या आणि त्यांचा विकास कमी करण्याची पद्धत म्हणजेच तण व्यवस्थापन.

3. गुलाब पिकाला लागणारे प्रमुख रोग कोणते?

भुरी, काळे ठिपके, करपा हे गुलाब पिकाला लागणारे प्रमुख रोग आहेत.

4. महाराष्ट्रात गुलाबासाठी योग्य हवामान कोणते?

महाराष्ट्रातील हवामानात गुलाब वर्षभर फुलते.