शिमला मिरची मधील तण व्यवस्थापन (Weed Management in Capsicum)

नमस्कार शेतकरी बंधूंनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे!

भारतात मुख्यत: हिमाचल प्रदेश, उत्तर प्रदेश, पंजाब, हरियाणा, कर्नाटक, तमिळनाडू, गुजरात, बिहार आणि महाराष्ट्र या राज्यांत शिमला मिरचीची लागवड केली जाते. शिमला मिरचीची लागवड साधारणतः ऑगस्ट किंवा सप्टेंबर महिन्यामध्ये केली जाते कारण या महिन्यातील हवामान या पिकासाठी पोषक असते. आपल्या देशात पिकवल्या जाणाऱ्या विविध भाज्यांमध्ये शिमला मिरची या पिकाला प्रमुख स्थान आहे. मात्र याच शिमला मिरचीच्या पिकात वाढणाऱ्या निरनिराळ्या तणांमुळे पिकानां अन्नद्रव्ये आणि पाण्याची कमतरता भासते. तसेच तणांची पिकांबरोबर हवा, जागा व सूर्यप्रकाश इत्यादी बाबतीत स्पर्धा होते परिणामी उत्पादनामध्ये घट येते म्हणूनच योग्य वेळी योग्य पद्धतीने तण नियंत्रण करणे गरजेचे आहे. याकरिताच आजच्या आपल्या या भागात आपण शिमला मिरची पिकातील तण व्यवस्थापनाविषयी (Weed Management in Capsicum) जाणून घेणार आहोत.

तणनाशक म्हणजे काय?

तणनाशक म्हणजे उपयोग नसणाऱ्या वनस्पती नियंत्रणात आणण्यासाठी वापरले जाणारे एक रसायन. जे पिकाची मोठ्या प्रमाणात होणारी हानी रोखते व तणांचा प्रादुर्भाव नियंत्रित करते.

शिमला मिरची पिकात तणांमुळे होणारे नुकसान (Damage in Capsicum crop due to Weeds) :

• जमिनीतील ओलावा, पोषक तत्वे, सूर्यप्रकाश आणि जागेसाठी तण पिकाशी स्पर्धा करतात त्यामुळे उत्पादन कमी होते.
• तणांची तीव्रता सामान्यतः अल्फिसोल (लाल माती) मध्ये व्हर्टिसॉल (काळी कापूस माती) पेक्षा जास्त असते, रब्बी आणि उन्हाळी हंगामापेक्षा खरीप हंगामात तणांची तीव्रता जास्त दिसून येते.
• तण वनस्पती परिसर, लागवडीचा हंगाम आणि मातीच्या प्रकारानुसार भिन्न असतात.
• चिकणमाती मातीत बारमाही तण आणि लाल मातीत वार्षिक तण समस्याप्रधान असतात, शिमलाशिमला  मिरची पिकाशी संबंधित सामान्य बारमाही तण म्हणजे हरळी(सिंडन डॅक्टिलॉन), मोथा (सायपेरस रोटंडस) आणि चांद वेल (कॉन्व्होल्युलस आर्वेन्सिस).
• वार्षिक गवतांमध्ये Dianebra retroflexa, Panicum isachne in vertisols आणि Digetartia marginata, Dactylocatinum aeqyptinum हे लाल मातीतील सामान्य तण आहेत.
• कॉमेलिना बेंघालेन्सिस, सायनोटिस एसपीपी हे सामान्यपणे पाहिले जाणारे इतर डिकॉट तण आहेत.
• शिमला मिरची पिकाच्या मुळांना परजीवी म्हणून ओळखले जाते.

शिमला मिरचीमधील तण नियंत्रणासाठी आंतरमशागत:

• आंतरमशागतीची मुख्य उद्दिष्टे आहेत (अ) तणांचे नियंत्रण (ब) मातीत हवा खेळती ठेवणे (क) जमिनीतील ओलावा टिकवणे (ड) बाष्पीभवन टाळण्यासाठी मातीचे आच्छादन तयार करणे.
• शिमला मिरचीची रोपे तयार केल्यानंतर आंतरमशागत प्रामुख्याने कुदळाच्या सहाय्याने केली जाते.
• कुदळाची रुंदी ओळ लावणीच्या अंतरावर आणि अचूकतेवर अवलंबून असते.
• पिकाच्या वाढीच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात, आंतरमशागत करताना रोपे गाडली जाणार नाहीत किंवा फांद्या तुटणार नाहीत याची काळजी घ्यावी लागते.
• शिमला मिरची पिकात 8 ते 10 वेळा आंतरमशागत केली जाते.
• भेगा पडू नयेत आणि जमिनीत ओलावा राहावा म्हणून तण नसतानाही वारंवार आंतरमशागत केली जाते.

शिमला मिरची पिकात तणनाशकांचा वापर (Use of herbicides in Capsicum crop) :

शिमला मिरचीचे शेत तयार करण्यापुर्वी:

• ऑक्सीफ्लोरफेन 23.5% ईसी (डाऊ-गोल) एकरी 120 मिलीची 400 लिटर पाण्यातून ओलसर जमिनीत फवारणी करावी.
• रुंद पानांचे तण उगवणीपुर्वी आणि उगवणीनंतर देखिल हे नियंत्रणासाठी उपयोगी ठरते.
• पिक लागवडीपुर्वी शेताची मशागत करुन मगच लागवड करावी.
• हे तणनाशक लागवड करण्याच्या 90 ते 120 दिवस अगोदर वापरावे.

शिमला मिरचीच्या तयार केलेल्या शेतावरिल तण नियंत्रण:

• तण 1 ते 6 इंचाचे असतांना पॅराक्वॅट डिक्लोराईड 24% एसएल (देहात-चॉपऑफ) 800 ते 1000 मिली / एकर फवारणी करावी.
• तणांसोबत उगवुन आलेले किंवा पुर्नलागवड केलेले रोप देखिल मरुन जाते, त्यामुळे शक्यतो लागवड करण्यापुर्वीच तणनाशक वापरावे.
• फवारणी करतांना जमिनीला चिकटुन फवारणी करावी, शिमला मिरचीच्या पानांवर हे तणनाशक उडाल्यास पिकास इजा पोहचते, काळजी पुर्वक फवारणी घ्यावी.
• तणांचे नियंत्रण हे तणांच्या बहुतांशी उंचीवर अवलंबुन असते.

शिमला मिरचीचे पीक उगवणीनंतर:

• पुर्नलागवड केलेल्या शिमला मिरची साठीच उपयुक्त, लागवड करण्यापुर्वी किंवा लागवड केल्यानंतर वापरता येणारे तणनाशक पेंडिमिथालिन 30% ईसी (अडामा पेंडिगम) अर्धा लिटरची २00 लिटर पाण्यातून फवारणी करावी.
• मेटाक्लोर 50% ईसी (युपीएल-ॲमिकस) ची 800 मिली / एकर फवारणी करतांना जमिनीला चिकटुन करावी.
• शिमला मिरचीच्या पानांवर उडाल्यास पिकास इजा पोहचते त्यामुळे फवारणी काळजीपुर्वक करावी.
• (वरिल माहिती उपयुक्त आहे तरी तणनाशक शिफारस स्व-जबाबदारी वर वापरावे!)

तणनाशक फवारताना घ्यावयाची काळजी (Precautions to be taken while spraying herbicides) :

• तणनाशके खरेदी करताना अंतिम वापराची मुदत तपासावी. मुदत संपलेली तणनाशके वापरू नयेत.
• तणनाशकांच्या फवारणीसाठी स्वतंत्र व पाठीवरचा पंप वापरावा.
• रासायनिक तणनाशकांचा वापर हा तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच करावा.
• तणनाशके फवारताना जमीन ढेकळेरहित, भुसभुशीत असावी. जमिनीमध्ये ओल असावी.
• तणनाशकांची फवारणी करण्यापूर्वी वाऱ्याचा वेग, स्वच्छ सूर्यप्रकाश आणि पाऊस येण्याची शक्यता या बाबी विचारात घ्याव्यात.
• फवारणीवेळी फवारा मारणाऱ्या व्यक्तीने मागे सरकत जावे. जेणेकरून तणनाशके फवारलेल्या जागी पावले पडणार नाहीत.
• तणनाशकांची फवारणी सर्व ठिकाणी एकसमान दाबाखाली करावी. फवारणीसाठी फ्लॅट फॅन किंवा फ्लडजेट नोझल वापरावेत.
• उभ्या पिकांमध्ये फवारणी करताना द्रावण मुख्य पिकांवर किंवा इतर पिकांवर जाणार नाही याची काळजी घ्यावी. यासाठी हूडचा वापर करावा.
• तणनाशकांचा आवश्यकतेनुसार शिफारशीत प्रमाणात वापर करावा. तणनाशकांचा वारंवार आणि अतिरेकी वापर करणे टाळावे.
• तणनाशके वापरलेल्या जमिनीत दरवर्षी शेणखत, कंपोस्ट खत किंवा गांडूळ खताचा वापर करावा.

तुम्ही शिमला मिरची पिकाचे तणांपासून कसे संरक्षण करता? आणि कोणती तणनाशके वापरता? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “तण व्यवस्थापन” चॅनेलला फॉलो करा. तसेच ही माहिती अधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी पोस्ट लाईक आणि शेयर करायला विसरु नका.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. शिमला मिरची पिकात आढळून येणारे रोग कोणते?

शिमला मिरचीच्या पिकात प्रामुख्याने मर रोग, भुरी रोग आणि फळे कुजणे आणि फांद्या वाळणे इ. रोगांचा प्रादुर्भाव दिसून येतो.

2. शिमला मिरचीची लागवड कोणत्या हंगामात करता येते?

शिमला मिरचीची लागवड वर्षभर करता येते.

3. शिमला मिरची पिकात आंतरमशागत किती वेळा केली जाते?

शिमला मिरची पिकात 8 ते 10 वेळा आंतरमशागत केली जाते.