सोयाबीनमधील तण व्यवस्थापन (Weed management in Soybean crop)

नमस्कार शेतकरी बंधूंनो,

सोयाबीन हे खरीप हंगामधील प्रमुख पीक आहे. महाराष्ट्रामध्ये सोयाबीनची लागवड मराठवाडा विभागामध्ये जास्त प्रमाणामध्ये होते तसेच, पश्चिम महाराष्ट्रामध्ये सोयाबीन लागवडी खालील क्षेत्र कमी आहे. खरीप हंगामात महाराष्ट्रात सोयाबीनची जवळ - जवळ 43 लाख हेक्टर क्षेत्रावर लागवड होत असून विदर्भात एकूण लागवड क्षेत्राच्या 40 - 45 टक्के क्षेत्रावर हे पिक घेतले जाते. खरीप हंगामात शेतात वाढणाऱ्या निरनिराळ्या तणांमुळे पिकानां अन्नद्रवे आणि पाण्याची कमतरता भासते. तसेच तणांची पिकांबरोबर हवा, जागा व सूर्यप्रकाश इत्यादी बाबतीत स्पर्धा होते परिणामी उत्पादनामध्ये घट येते म्हणूनच योग्य वेळी योग्य पद्धतीने तण नियंत्रण करणे गरजेचे आहे. चला तर मग जाणून घेऊया उन्हाळी सोयाबीन पिकातील तण व्यवस्थापनाविषयीची माहिती.

सोयाबीन पिकामध्ये येणार्‍या तणांचे योग्य वेळी नियंत्रण न केल्यास उत्पादनात सरासरी 30 ते 40 टक्क्यांपर्यंत घट येऊ शकते. त्यामुळे सोयाबीनची पेरणी करून यशस्वी उगवण झाल्यानंतर सुरुवातीच्या 20 - 45 दिवसांच्या कालावधीमध्ये तणांचे योग्य नियंत्रण करणे फार महत्वाचे असते. सोयाबीनच्या पिकात आढळणाऱ्या काही सामान्य तणांमध्ये खालील तणांचा समावेश आहे:

सिडा आकुटा (बाळा), इचिनोक्लोआ क्रुस-गल्ली (बार्नयार्ड गवत), सायपरस रोटुंडस (नटग्रास), चेनोपोडियम अल्बम (बथुआ), अमरांथस विरिडीस (चौलाई)

एकात्मिक तणनियंत्रण पद्धती:

प्रतिबंधात्मक उपाय (Preventive measures):

• शेतामध्ये पूर्ण कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत वापरावे.
• पीक पेरणीपूर्वी शेतात उगवलेली तणे काढून टाकावीत.
• पेरणीसाठी तणविरहित बियाणे वापरावे.
• शेतात तणांची कमीत कमी उगवण होईल याकडे लक्ष द्यावे. त्यामुळे कीड - रोगांच्या पुढील प्रसारास आळा बसेल.
• खुरपणी करून तण काढणे, कोळपणी करणे, पिकाला भर देणे ही आंतरमशागतीची कामे नियमित आणि वेळेवर करणे आवश्‍यक आहे.
• त्‍याकरिता आवश्‍यकतेनुसार खुरपणी करून तण काढून घ्‍यावे.
• तसेच झाडास मातीची भर द्यावी.

तण व्यवस्थापन तंत्र:

• खुरप्याच्या साहाय्याने वेळोवेळी तण काढणे ही पिकातील तण नियंत्रणाची सर्वात पारंपारिक आणि प्रभावी पद्धत आहे.
• पेरणीनंतर 30 दिवसांच्या आत किंवा ठराविक अंतराने शेतातील तण काढणे आवश्यक आहे.

उन्हाळी सोयाबीन पिकामध्ये तण नियंत्रण पद्धती:

1. उगवणीपूर्व वापरायचे सोयाबीन तणनाशक
2. उगवणीनंतर वापरायचे सोयाबीन तणनाशक

1. उगवणीपूर्व वापरायचे तणनाशक -

• उगवणीपूर्वचे तणनाशक हे पेरणीनंतर 48 तासाच्या आता फवारणे गरजेचे असते.
• तणनाशक (Weed control) फवारणी करताना बियाणे हे मातीने झाकलेले असावे तसेच जमीन ओलसर असावी.
• पेंडिमेथालिन 38.7% सी. एस (युपीएल - दोस्त) किंवा (देहात - Pendex Plus) 700 मिली प्रति एकर या प्रमाणात पेरणीनंतर 48 तासाच्या आत फवारावे.
• डायक्लोसुलाम 84% डब्ल्यू. डी. जी (कोर्टेवा एग्रीसाइंस - स्ट्रॉंग आर्म)12.4 ग्रॅम प्रति एकर या प्रमाणात पेरणीनंतर 48 तासाच्या आत फवारावे.
• पेंडीमेथिलिन 30% + इमाझेथापीर 2% ई. सी (सिजेंटा - वेलर 32) 1 लिटर प्रति एकर या प्रमाणात पेरणी नंतर लगेच किंवा 72 तासाच्या आत फवारावे.
• सुलफेंट्रझोन 28% + क्लोमेझॉन 30 % डब्ल्यू. पी  (FMC - ऑथॉरिटी नेक्स्ट) 500 ग्रॅम प्रति एकर या प्रमाणात पेरणीनंतर लगेचच किंवा पेरणीनंतर 48 तासाच्या आत फवारावे.

2. उगवणीनंतर वापरायचे तणनाशक -

• उगवणीनंतरचे तणनाशक हे तण 3 ते 4 पानांचे असताना म्हणजेच पेरणी नंतर 15 ते 20 दिवसांनी फवारावे.
• प्रोपॅक्वीझ्याफोप 10% ई. सी (आदामा - अजिल) 300 मिली प्रति एकरी तण 3 ते 4 पानांचे असताना किंवा पीक 20 दिवसांचे असताना फवारावे किंवा
• फ्लूझीफोप पी बूटील (सिजेंटा - फूजीफ्लेक्स) 400 मिली प्रति एकरी तण 3 ते 4 पानांचे असताना फवारावे किंवा
• इमेजेथापायर 35% + इमाज़मॉक्स 35% डब्ल्यू. जी (बीएएसएफ - ओडिसी) 40 ग्रॅम प्रति एकरी तण 3 ते 4 पानांचे असताना किंवा पीक 20 दिवसांचे असताना फवारावे किंवा
• प्रोपॅक्यूझाफॉप 2.5 % + इमेझाथापर 3.75 % ई. सी. (आदामा - शाकेड) 800 मिली प्रति एकरी तण 3 ते 4 पानांचे असताना किंवा पीक 20 दिवसांचे असताना फवारावे किंवा
• इमेझाथापर 10 % एस. एल (बीएएसएफ - परसूट) 400 मिली प्रति एकरी तण 3 ते 4 पानांचे असताना किंवा पीक 20 दिवसांचे असताना फवारावे.

तणनाशके फवारताना घ्यावयाची काळजी (Herbicide):

• ढगाळ व पावसाळी वातावरण तसेच धुके किंवा पाऊस असताना फवारणी करू नये.
• वारा नसताना व जमिनीत ओलावा असताना उगवणीपूर्वी फवारणी करावी. स्वच्छ पाणी वापरावे.
• जमिनीवर फवारावयाचे तणनाशक चांगली मशागत केलेल्या ढेकळेरहित जमिनीवर फवारावे.
• तणनाशक ढेकळाखाली उगवणाऱ्या तणांपर्यंत पोचू शकत नाही. पर्यायाने पूर्णपणे नियंत्रण होत नाही.
• उगवणीपूर्व फवारणी पेरणी दिवशी किंवा दुसऱ्या दिवशी पिकाचे बी मातीने व्यवस्थित झाकल्यानंतरच करावी.
• पीक अंकुरण झाल्यावर फवारणी करू नये.
• उगवणीपूर्व तणनाशके फवारताना तणांची उगवण झालेली नसावी.
• फ्लॅट फॅन किंवा फ्लड जेट नोझल वापरावे. म्हणजे फवारणी सर्वत्र सारख्या प्रमाणात होईल. असे नोझल कमी दाबावर फवारा उडवते. त्यामुळे शेजारच्या पिकावर फवारा जात नाही.
• फवारणी स्वतःच्या अथवा शेजारच्या शेतात उडणार नाही याची संपूर्ण दक्षता घ्यावी.
• तणनाशकांचा संपर्क अन्य कीटकनाशके, बुरशीनाशके, बियाणे यांच्याशी येणार नाही याची काळजी घ्यावी.
• तणनाशके खरेदी करताना अंतिम वापराची मुदत तपासावी. मुदत संपलेली तणनाशके वापरू नयेत.
• रासायनिक तणनाशकांचा वापर हा तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच करावा.
• तणनाशकांचा आवश्यकतेनुसार शिफारशीत प्रमाणात वापर करावा. तणनाशकांचा वारंवार आणि अतिरेकी वापर करणे टाळावे.
• तणनाशके वापरलेल्या जमिनीत दरवर्षी शेणखत, कंपोस्ट खत किंवा गांडूळ खताचा वापर करावा.

तुम्ही सोयाबीन पिकाचे तणांपासून कसे संरक्षण करता? आणि कोणती तणनाशके वापरता? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “तण व्यवस्थापन” चॅनेलला फॉलो करा. तसेच तुमच्या समस्यांच्या निवारणासाठी आमच्या टोल फ्री क्रमांक 1800-1036-110 वर संपर्क साधून कृषी तज्ञांकडून मोफत सल्ला मिळवा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. सोयाबीन लागवडीसाठी आवश्यक जमीन कोणती?

सोयाबीन लागवडीसाठी मध्यम ते भारी जमीन, गाळवट व पाणी धरून ठेवणारी माती निवडावी.

2. सोयाबीन लागवडीसाठी पेरणीची योग्य वेळ कोणती?

सोयाबीनची पेरणी जूनच्या शेवटच्या आठवड्यापासून जुलैच्या दुसऱ्या पंधरवाड्यापर्यंत 75 ते 100 मि. मी. पाऊस झाल्यानंतर जमिनीत पुरेशी आर्द्रता असल्याची खात्री करुनच करावी.

3. सोयाबीनच्या पिकात आढळणारे तण कोणते?

सोयाबीनच्या पिकात सिडा आकुटा (बाळा), इचिनोक्लोआ क्रुस-गल्ली (बार्नयार्ड गवत), सायपरस रोटुंडस (नटग्रास), चेनोपोडियम अल्बम (बथुआ), अमरांथस विरिडीस (चौलाई) हे तण आढळतात.