ज्वारीतील तण व्यवस्थापन (Weed Management - Sorghum Crop)

नमस्कार शेतकरी मित्रांनो,

देहात परिवारात आपले सहर्ष स्वागत आहे.

ज्वारी हे उष्ण कटीबंधीय प्रदेशातील एक महत्त्वाचे पीक आहे. भारतामध्ये अन्नधान्य व चाऱ्यासाठी ज्वारी हे पीक महत्त्वाचे आहे. भारतात ज्वारी हे पीक खरीप व रब्बी अशा दोन्ही हंगामात सुमारे ७.५३ दशलक्ष हेक्टर क्षेत्रावर घेतले जाते. महाराष्ट्रात ज्वारीची लागवड खरीप आणि रब्बी या दोन्ही हंगामात धान्य आणि चाऱ्यासाठी केली जाते. तथापि, इतर कोणत्याही पिकांप्रमाणे, ज्वारी पिकाला सुद्धा तणांच्या आव्हानांना तोंड द्यावे लागते जे पोषक, पाणी आणि सूर्यप्रकाशासाठी एकमेकांशी स्पर्धा करते, ज्यामुळे उत्पादन क्षमता कमी होते. या समस्येचा सामना करण्यासाठी, शेतकरी तणांचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करण्यासाठी तणनाशकांकडे वळतात. आजच्या आपल्या या लेखात आपण ज्वारी पिकातील तण नियंत्रित करण्यासाठी काही शिफारस केलेल्या तणनाशकांविषयी जाणून घेणार आहोत.

तण उगवणीपूर्व वापरायची तणनाशके (Pre-Emergence Herbicides for Sorghum crop) :

1. मेटाक्लोर 50% ईसी (युपीएल - ॲमिकस):

• पिकाच्या सुरुवातीच्या काळात तणांची स्पर्धा लक्षणीयरीत्या कमी करू शकते.
• बाजरी पिकात 800 मिली एकर या प्रमाणात फवारणी करावी.
• फवारणी करताना जमिनीला चिकटून करावी.

2. ॲट्राझिन 50% डब्ल्यू पी (देहात - ॲट्राफोर्स):

• ॲट्राझिन हे बाजरी शेतीमध्ये वापरले जाणारे एक लोकप्रिय प्री-इमर्जन्स हर्बिसाइड आहे.
• हे गवताळ आणि रुंद पाने असलेल्या तणांवर व्यापक-स्पेक्ट्रम नियंत्रण प्रदान करते. पेरणीनंतर पण पीक येण्यापूर्वी ॲट्राझिन वापरता येते.
• बाजरी पिकावर एकरी 400 ते 800 ग्रॅम या प्रमाणात 800 ते 1600 लिटर पाण्यातून फवारणी करावी.
• तथापि, हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की एट्राझिन सर्व तणांच्या प्रजातींवर प्रभावी नाही आणि त्याचा वापर पर्यावरणास संभाव्य हानी कमी करण्यासाठी शिफारस केलेल्या डोसचे पालन केले पाहिजे.

तण उगवणीनंतर वापरायची तणनाशके (Post-Emergence Herbicides for Sorghum crop) :

1. 2,4-D Amine Salt 58% SL (देहात - Dinome) :

• 2,4-D हे निवडक सिंथेटिक ऑक्सीन तणनाशक आहे जे सामान्यतः बाजरीच्या शेतातीळ रुंद पानांचे तण नियंत्रित करण्यासाठी वापरले जाते.
• बाजरी पिकात याची 340 मिली/एकरी फवारणी करावी.

याचा वापर शेतकरी बांधवांच्या अनुभवानुसार घेतला आहे.

तण नियंत्रणासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय (Preventive measures):

• शेतामध्ये पूर्ण कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत वापरावे.
• पीक पेरणीपूर्वी शेतात उगवलेली तणे काढून टाकावीत.
• पेरणीसाठी तणविरहित बियाणे वापरावे.
• शेतात तणांची कमीत कमी उगवण होईल याकडे लक्ष द्यावे. त्यामुळे कीड - रोगांच्या पुढील प्रसारास आळा बसेल.
• खुरपणी करून तण काढणे, कोळपणी करणे, पिकाला भर देणे ही आंतरमशागतीची कामे नियमित आणि वेळेवर करणे आवश्‍यक आहे.
• त्‍याकरिता आवश्‍यकतेनुसार खुरपणी करून तण काढून घ्‍यावे.
• तसेच झाडास मातीची भर द्यावी.

तण व्यवस्थापन तंत्र:

• खुरप्याच्या साहाय्याने वेळोवेळी तण काढणे ही पिकातील तण नियंत्रणाची सर्वात पारंपारिक आणि प्रभावी पद्धत आहे.
• पेरणीनंतर 30 दिवसांच्या आत किंवा ठराविक अंतराने शेतातील तण काढणे आवश्यक आहे.

तणनाशके फवारताना घ्यावयाची काळजी (Herbicide):

• ढगाळ व पावसाळी वातावरण तसेच धुके किंवा पाऊस असताना फवारणी करू नये.
• वारा नसताना व जमिनीत ओलावा असताना उगवणीपूर्वी फवारणी करावी. स्वच्छ पाणी वापरावे.
• जमिनीवर फवारावयाचे तणनाशक चांगली मशागत केलेल्या ढेकळेरहित जमिनीवर फवारावे.
• तणनाशक ढेकळाखाली उगवणाऱ्या तणांपर्यंत पोहोचू शकत नाही. पर्यायाने पूर्णपणे नियंत्रण होत नाही.
• उगवणीपूर्व फवारणी पेरणी दिवशी किंवा दुसऱ्या दिवशी पिकाचे बी मातीने व्यवस्थित झाकल्यानंतरच करावी.
• पीक अंकुरण झाल्यावर फवारणी करू नये.
• उगवणीपूर्व तणनाशके फवारताना तणांची उगवण झालेली नसावी.
• फ्लॅट फॅन किंवा फ्लड जेट नोझल वापरावे. म्हणजे फवारणी सर्वत्र सारख्या प्रमाणात होईल. असे नोझल कमी दाबावर फवारा उडवते. त्यामुळे शेजारच्या पिकावर फवारा जात नाही.
• फवारणी स्वतःच्या अथवा शेजारच्या शेतात उडणार नाही याची संपूर्ण दक्षता घ्यावी.
• तणनाशकांचा संपर्क अन्य कीटकनाशके, बुरशीनाशके, बियाणे यांच्याशी येणार नाही याची काळजी घ्यावी.
• तणनाशके खरेदी करताना अंतिम वापराची मुदत तपासावी. मुदत संपलेली तणनाशके वापरू नयेत.
• रासायनिक तणनाशकांचा वापर हा तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच करावा.
• तणनाशकांचा आवश्यकतेनुसार शिफारशीत प्रमाणात वापर करावा. तणनाशकांचा वारंवार आणि अतिरेकी वापर करणे टाळावे.
• तणनाशके वापरलेल्या जमिनीत दरवर्षी शेणखत, कंपोस्ट खत किंवा गांडूळ खताचा वापर करावा.

तुम्ही ज्वारी पिकाचे तणांपासून कसे संरक्षण करता? आणि कोणती तणनाशके वापरता? याबद्दलची माहिती आपल्या इतर शेतकरी मित्रांसह कमेंट्सद्वारे शेयर करा. सोबतच या लेखाला लाईक करायला आणि लेखावर कमेंट करायला विसरू नका. यासारख्या विविध पिकांच्या महत्वपूर्ण माहितीसाठी “तण व्यवस्थापन” चॅनेलला फॉलो करा. तसेच तुमच्या समस्यांच्या निवारणासाठी आमच्या टोल फ्री क्रमांक 1800-1036-110 वर संपर्क साधून कृषी तज्ञांकडून मोफत सल्ला मिळवा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (Frequently asked Questions):

1. ज्वारी लागवडीसाठी आवश्यक जमीन कोणती?

ज्वारी पिकाच्या लागवडीसाठी मध्यम ते भारी, उत्तम निचऱ्याची जमीन चांगली असते. जमिनीचा सामू 6.5 ते 8 पर्यंत असावा.

2. ज्वारीपिकाची लागवड कोणत्या हंगामात करता येते?

ज्वारी पिकाची लागवड खरीप व रब्बी अशा दोन्ही हंगामात करता येते.

3. ज्वारी पीक लागवडीसाठी योग्य हवामान कोणते?

ज्वारी हे उष्णकटिबंधीय पीक असून या पिकाच्या लागवडीसाठी विशिष्ट भौगोलिक परिस्थिती आवश्यक आहे. या उष्णकटिबंधीय पिकाच्या वाढीसाठी 25 अंश ते 32 अंश सेल्सिअस तापमान आवश्यक आहे.